Чернобилда яна ядро реакциялари бошланди
Олимлар Чернобил АЭСидаги янги ядровий реакциялар ҳақида огоҳлантирди. Бу ҳақда Science журнали ёзмоқда.
Мутахассисларнинг фикрига кўра, атом электр станциясининг реактор зали тубига кўмилган уран ёқилғиси массасида яна бўлиниш реакциялари бошланди.
"Бу худди мангалдаги кўмир чўғига қиёс", деди кимёгар Нил Хаят.
Энди украиналик олимлар ушбу реакциялар ўз-ўзидан йўқ бўлиб кетадими ёки янги бахтсиз ҳодисанинг олдини олиш чораларини кўриш зарурлигини аниқлашга уринмоқда. Киевдаги атом электр станцияларининг хавфсизлик муаммолари институтидан Анатолий Дорошенконинг айтишича, датчиклар ёпиқ бир хонадан чиқаётган нейтронлар сонини кўпайтирмоқда. Бу бўлиниш реакциясидан далолат беради, деди мутахассис.
Унинг ҳамкасби Максим Савелев Чернобиль АЭСида авария юз беришини истисно қилмади. Унинг сўзларига кўра, юзага келган таҳдидни бартараф этиш йўлини топиш учун вазиятни бошқаришга масъул бўлганларга бир неча йил қолди, холос.
Маълумки, 1986 йил 26 апрелда атом электр станциясида содир бўлган авария пайтида ёнғинни ўчириш мақсадида тўртинчи энергия блокига ташланган уран ёқилғиси таёқчалари, циркон қопламаси, графит бошқариш стержени ва қум лавага айланди. У эритма ҳосил қилиб, 170 тонна радиоактив уран бўлган реактор зали атрофида тарқалди.
Табиий офатдан бир йил ўтгач, атом электр станциясининг тўртинчи энергия блоки устида темир-бетон саркофаги - "бошпана" қурилди. Бироқ, ичкарига сув кириб келди, бу нейтронларни секинлаштиради ва уран ядроларининг бўлиниш имкониятини оширади. Кучли ёмғирлар ҳам нейтрон сонининг кескин кўпайишига олиб келди. Ушбу камчиликни бартараф этиш учун 2016 йилда бошпана устига янги хавфсиз конфайнмент қурилди (НБК).
Ушбу конструкция туфайли «бошпана»нинг аксарият нуқталарида нейтронлар сони барқарор бўлиб қолади ёки камаяди. Аммо айни пайтда бир нечта янги жойларда нейтронлар пайдо бўлиб, тўплана бошлади. Чернобиль АЭС биноларидан бирида тўрт йил ичида уларнинг сони қарийб икки бараварга ошган. У ерда қотган ёқилғи орқали ўтадиган нейтронлар уран ядроларини янада «самарали» бўлинишига олиб келади.
Унинг таъкидлашича, ушбу таҳдидни эътиборсиз қолдириб бўлмайди. Олимнинг таъкидлашича, бу соҳада бўлиниш реакциялари борган сари тезлашиши мумкин ва бу атом энергиясининг назоратсиз чиқарилишига олиб келади. Атом электр станцияларининг хавфсизлиги муаммолари институтидан Максим Савелевнинг таъкидлашича, портловчи реакция «бошпана» беқарор элементларини емириши мумкин, шунда МХКнинг саркофаги радиоактив чанг билан тўлади.
Парчаланиш реакцияларини тиклаш билан янги муаммони ҳал қилиш осон бўлмайди, дея хулоса қилди олимлар.
Г.Холдорова тайёрлади.
