Туркиянинг афсонавий музейлари
18 май - Халқаро музейлар куни. Сана баҳона сизни Туркиянинг музейларига “сайр қилиш”га чорлаймиз.
Бугун Туркиянинг қаерига борманг, бу ерлар ўзининг тарихий бойликлари билан сизни мафтун этади. ЮНEСКОнинг Жаҳон меросидан тортиб археология музейларига қадар бой хилма-хилликка эга Туркияда маданий меросни муҳофаза қилиш ва музейшуносликни дунё миқёсида оммалаштириш учун ҳар йили 18-24 май кунлари "Музейлар ҳафталиги" ўтказилади.
Туркиянинг барҳаёт маданий хазиналари
Туркиянинг кўплаб диққатга сазовор музейлари нуқтаи назаридан Истанбулнинг ўрни алоҳида аҳамиятга эга. Негаки, Истанбулда деярли барча соҳалар учун музейлар мавжуд. Масалан, Истанбул археология музейлари. Ушбу улкан мажмуа бебаҳо хазиналар тўпламига эга, улардан бири бинонинг ўзи бўлиб, унда кўплаб илклар мавжуд - дунёдаги энг қадимги севги шеъри, тарихдаги энг қадимги ёзма тинчлик шартномаси ва энг қадимги қонунлар тўплами, шунингдек, антик давр ҳайкаллари ва Сидон саркофаги, ноёб санъат асарлари ҳам ўрин олган. Истанбулдаги музей экскурсияларини ўз ичига олган санъат саёҳати учун Истанбул Модерн, Истанбул расм ва ҳайкалтарошлик музейи, Пера музейи ва Сакип Сабанжи музейи ва бошқаларни зиёрат қилиш мумкин.
Онадўлида унчалик машҳур бўлмаса-да, баъзан ижтимоий лойиҳаларга айланиб кетадиган муҳим музейлар ҳам талай. Ҳатто баъзи кичик қишлоқларда ҳам Европа Кенгаши мукофоти билан тақдирланган музейлар бор. Туркиянинг йирик шаҳарларида антик даврнинг қудратли шоҳлари, қадимий цивилизациялар ва эртакларнинг ёдгорликлари сақланадиган муассасалар жойлашган бўлиб, уларнинг афсоналари бугунги кун ҳикояларини шакллантиради. Мисол учун, Туркиянинг шимоли-ғарбий қисмида Чаноқ қалъадаги Троя музейи афсонавий Троя уруши ҳақидаги ҳикояни ва чуқур илдиз отган инсоний меросни - Гомернинг "Илиадаси" орқали бизга етиб келган ҳикояни тақдим этади.
2020 йил Европанинг энг яхши музейи ва 2020-2021 йилги Европа музейлар академияси махсус мукофотига лойиқ кўрилган ушбу тарихий музей Троянинг ҳаёти ва археологик тарихи ҳамда Троас минтақасида қазишмалардан топилган артефактлар орқали из қолдирган маданиятларни акс эттиради.
Дунёдаги энг катта очиқ осмон остидаги музей
Мамлакатнинг Эгей минтақаси бўйлаб саёҳат цивилизация тарихига қилинган саёҳатдир. Измир археология музейидан Бергама музейи ва Афродисиас музейидан Бодрум қалъасидаги Бодрум сув ости археология музейигача бўлган ерларда ҳар қадамда қадимий цивилизациялар излари, бойликлар бор. Турк Ривиерасининг юраги бўлган Анталияда кенг очиқ осмон остидаги музей ва Анталия археология музейига ўхшаш шаҳарни, Анталия вилояти чегараларида жойлашган Ликия, Памфилия ва Писидиянинг учта қадимий маданий минтақаларига бағишланган санъат ибодатхонасини топасиз.
Анталия археология музейи коллекциясидаги экспонатларнинг аксарияти минтақадаги қазишмалардан олинган ва айниқса, Пергеда топилган Рим даври ҳайкаллари ва музейнинг қутқарув қазишмаларидан топилган ноёб топилмалар билан дунёнинг энг муҳим музейларидан бири ҳисобланади. Анталия археология музейи 1988 йил Европа Кенгашининг “Йил музейи” унвонини олган.
Туркия пойтахти Анқарада сиз ғайриоддий коллекцияни ўз ичига олган ва 1997 йилда Европада Йил музейи номини олган Онадўли цивилизациялари музейини топасиз. Палеолит даври, Кальколит даври, Эрта Бронза даври, Оссурия савдо колониялари даври, Эрта Хет ва Хет империяси даври, Фригия подшолиги, Охирги Хет қироллиги ва Урартулар қироллиги, Анқара қироллиги каби бўлимлари билан қадимги Онадўли цивилизацияларига ойдинлик киритадиган дунёнинг таниқли музейлари бор. Хетлардан Фригияликларга қадар чуқур илдиз отган қадимий цивилизациялар ўрнашган Туркиянинг Ўрта Онадўли минтақасида Эскишеҳир, Коня, Кападокия, Невшеҳир, Чорум каби шаҳарларда ўнлаб музейлар ташкил этилган.
Мамлакатнинг жануби-шарқида дунёдаги энг катта мозаика музейларидан бири бўлган Газиантепдаги машҳур Зеугма мозаика музейи ва дунёдаги энг кенг неолит коллекцияси ва Гёбеклитепенинг нусхаси жойлашган Шанлиурфадаги археология музейи жойлашган.
Турк археологиясининг олтин даври
Онадўли музейлар ва қадимий шаҳарлар хазинаси бўлиб, мамлакатнинг 21 та маданий мероси ЮНEСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган. Адиямандаги Немрут тоғи, Анқарадаги Гордион қадимий шаҳри, Кападокия-Невшеҳирдаги Гўреме миллий боғи ва Чорумдаги Ҳаттуша каби кўплаб мерос объектларини мамлакат бўйлаб кўриш мумкин. Шивадаги Дивриғи улуғ масжиди ва Дарушшифо, Эдирнедаги Селимие ижтимоий мажмуасидаги Диярбакир қалъаси ва Ҳевсел боғлари маданий ландшафтигача бўлган кўплаб иншоот ва манзиллар сақланиб келинмоқда, Онадўли тупроқлари остида сақланиб қолган артефактлар интенсив археологик тадқиқотлар натижасида топилмоқда.
Маданий мероснинг барқарорлигини таъминлаш учун тарихий жойларда олиб борилган археологик қазишмалар ва реставрация лойиҳалари билан эътиборни тортган Туркия 2024 йилни “Археологиянинг олтин асри”, деб эълон қилди. Туркиядаги археологик қазишма ва тадқиқотлар сонининг жорий йил охиригача 750 тага, 2026 йилгача эса 800 тага етиши кутилмоқда. Бундан ташқари, "Тунги музей" лойиҳаси доирасида Эгей ва Ўрта ер денгизи соҳилларидаги Троя, Эфес, Олимпос, Пҳаселис, Седре, Перге ва Аспендос каби муҳим қадимий шаҳарлар бу йилги ёз мавсумидан бошлаб кечки пайтда томоша қилиш учун тайёрланмоқда.
Зилола тайёрлади.
