Дастурчилик кишини оддий истеъмолчидан - ҳаётни яхшиловчи, енгиллаштирувчига айлантиради

Бугунги кунда рақамли технологиялар ёшлар учун энгжозибадор ва истиқболли йўналишлардан бирига айланиббормоқда. Айниқса, дастурлашга қизиқаётган, бироққаердан бошлашни билмаётган, турли маълумотларгирдобида адашиб қолаётган ёшлар бор. Уларниқийнаётган саволлар кўп – “ITга кириш қийинми?”, “Бирйилда натижага эришиш мумкинми?”, “Бу соҳаҳақиқатан ҳам исталган жойдан ишлаш имкониниберадими?”.

Мазкур суҳбатимизда дастурлашнинг асл моҳияти, имкониятлари ҳамда ундаги адолат тамойиллар ҳақида кенг ёритишга ҳаракат қилдик. Суҳбатдошимиз ITсоҳасида қисқа вақт ичида ўз ўрнини топиб, эътирофгасазовор бўлган дастурчи Шоҳжаҳон Қаршибоев бўлди.

- Дастурлашни бошлаш учун нима керак: махсустехник воситаларми ёки кучли билим?

- Бу савол - IT соҳасига кирмоқчи бўлган 90 фоиз ёшларнинг биринчи дуч келадиган тўсиғи. Қисқа жавобберсам, йўқ. Кенгроқ тушунтирсам, кўпчилик ўйлайдики, дастурчи бўлиш учун хонада 3 та монитор, қиммат"Gamer" компьютери ва мияда фақат математика бўлишикерак. Бу афсона, холос.

Менинг қизиқишим болалигимдан бошланган. У пайтлари қўлимга тушган телефон борми, компьютерми,ҳамма техник имкониятларини титкилаб, "ичиниағдар-тўнтар" қилиб кўришга қизиқардим. Бузибқўйишдан қўрқмаганман, аксинча, "Бу қандай ишлайди?" деган савол менга тинчлик бермас эди. Кейинроқ оддийноутбукда код ёзишни бошладим. Тушундимки, дастурлаш учун энг муҳим нарса – бу муаммони ечишқобилияти, танқидий фикрлаш ва хоҳиш.

"Супер билим"га келсак, дастурлаш олийматематикадан иборат эмас. Бу кўпроқ мантиқийфикрлаш худди бошқотирма ечишга ўхшайди. Агар сиз кундалик ҳаётдаги муаммога ечим топа олсангиз, масалан, уйдан мактабга боришнинг энг қисқа йўлинитопсангиз ҳам бу алгоритм, демак, сиз дастурлай оласиз. Мураккаб математика, масалан, матрицалар ёкиинтеграллар фақат дастурлашнинг сунъий интеллект ваComputer Vision соҳасига чуқур кирганингизда керакбўлади, лекин бошлаш учун мактаб даражасидаги билиметарли.

- Сизнингча, дастурлашни ўрганиш учун ёшларда ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Унда уларга нима халал беряпти?

- Одамлар рекламаларнинг кўплиги сабабли нотўғри танлов қилиб қўйишдан қўрқади. Тасаввур қилинг, сиз ITга қизиқиб бошладингиз ва YouTube ёки Телеграмга кирдингиз. У ерда нима бўляпти? Бир блогер чиқиб, "Python ўрганинг, бу келажак тили!" деса, иккинчисичиқиб, "Йўқ, Python секин, C++ ёки Java ўрганинг, ҳақиқий дастурчи шуни билиши керак!", дейди. Учинчиси эса: "Код ёзиш ўлди, сунъий интеллект ўрганинг, бўлмаса, ишсиз қоласиз!" деб ваҳима қилади. Тўртинчиси: "Ўқиш шарт эмас, 1 ойда 1000 доллартопадиган курсим бор", деб алдайди. Шундай қилиб, сизнинг қаршингизда янги муаммо пайдо бўлади. Энди нима қилишингиз керак? Биринчи қадам аниқ мақсад ватилни танлашингиз зарур. Кўп ёшлар "Мен ITчибўламан", деб мақсад қўяди. Бу нотўғри ва мавҳумтушунча. Худди "Мен спортчи бўламан" дейишгаўхшайди. Қайси спорт? Футболми, боксми ёки шахмат? Ҳаммасини бирваракайига ўрганиб бўлмайди-ку. Шунингучун, мақсадни аниқ қўйиш керак. "Мен веб-сайтларяратмоқчиман" деса – Front end (HTML/CSS, JavaScript) ёки Python (Django)ни танлаши, "Мен сунъий интеллект ва роботлар билан ишламоқчиман", деса – иккиланмайPythonни, "Мен телефон учун ўйинлар яратмоқчиман",деса – C# ёки Флуттер каби дастурлаш тилини ўрганишикерак.  

Дастурлаш тили - дурадгорнинг болғасига ўхшаганнарса. Дурадгор болғани яхши кўргани учун эмас, балки буюм ясаш кераклиги учун ишлатади. Шу ўриндабошловчиларга биринчи тил сифатида Pythonни тавсияқиламан. Сабаби оддий ва кўп қиррали. Мен Pythonниўрганиб ҳам веб-сайт (Django), ҳам Телеграм-бот, ҳамсунъий интеллект Computer Vision лойиҳаларини қилаолдим. Бу битта ўқ билан бир нечта қуённи уришимконини беради.  

- Дастурчилик билан ўзингизни қандай даражагаэришишингизни ўйлаб кўрганмисиз? 

- Бирор иш бошладингми, ундан бирданига “катта маош" ёки “чет элга саёҳат қилишни” ўйлаш аҳмоқлик, деб биламан. Дастурлашнинг асл кучи бошқа. Бу билан сиз шундай даражага эришасизки, у ерда сиз шунчакикузатувчи эмас, “ечим берувчи” бўласиз. Дастурчиҳаётдаги оворагарчиликни кўриб, “Эҳ, шунақа экан-да” демайди, балки “Буни осонлаштириш мумкин-ку!” дейди. Масалан, қайсидир дастурчи шифохонадагиқоғозбозликни кўриб, “Ҳамширалар мониторинг тизими”ни яратган. Натижада рақамлаштириш ваоптималлаштириш туфайли бир соатлик иш 5 дақиқагатушган. Демак, дастурчилик кишини оддийистеъмолчидан - ҳаётни яхшиловчи, енгиллаштирувчигаайлантиради.

- Бир йилда ITда катта натижа қилиш мумкинми? Ўз фаолиятингиз мисолида олиб қараганда…

- Агар бир йилда “миллионер” бўлишни назардатутсангиз - бу эртак. Лекин бир йилда нолдан касбэгасига айланиш, ўзини молиявий таъминлаш ва жамияттан оладиган ютуқларга эришиш - айни ҳақиқат. Мен дастлабки 3-4 ой фақат ўрганиш билан ўтказдим. Олтинчи ойга келиб, кичик лойиҳалар қила бошладим. Кейин лойиҳаларим учун DGU (электрон ҳисоблашмашиналари учун яратилган дастурнинг расмийрўйхатдан ўтказилганлиги тўғрисидаги гувоҳнома) олдим, Муҳаммад ал-Хоразмий стипендияси соҳибибўлдим, “Йилнинг энг фаол ихтирочи инноватор талабаси” бўлдим, 3 та DGU, 10 га яқин мақолалар, стартап ғолибликлари ва энг муҳими, билими ортидандаромад топадиган мутахассисга айландим. Бир йилданатижа қилиш мумкин, лекин фақат ўрганиш билан чекланиб қолмай, мустақил амалиёт қилиш зарур.  

- IT соҳасида исталган жойдан ишлаш мумкинлигиайтилади, бу қанчалик ҳақиқат? 

- ITнинг ютуғи шунда. Нафақат исталган жойдан,балки ўзингизга қулай бўлган вақтни ҳам танлай оласиз. Завод ишчиси ускуна олдида бўлмасдан ишлай олмайди. Дастурчининг “заводи” эса ноутбук ва интернет. GitHubорқали мен Самарқандда ўтириб код ёзсам, жамоамАмерикада ёки Европада бўлса ҳам, улар шу заҳотименинг кодимни кўриб, давом эттиришлари мумкин. Сиз қишлоқда яшайсизми, шаҳарда яшайсизми фарқи йўқ, яхши интернет бўлса, сиз глобал бозордасиз.

- Ёшлар нега бу соҳани танлаши керак, дебўйлайсиз?

- Ёшлар ITни танлаши керак, чунки бу - адолатлимайдон. Бу ерда сизнинг фамилиянгиз, кимнинг жияниэканлигингиз, қайси ҳудудданлигингиз ёки бойлигингизаҳамият касб этмайди. Компьютерга буларнинг қизиғийўқ. Унга фақат сизнинг билимингиз, мантиқийфикрлашингиз ва ёзган кодингиз муҳим. Бугунинсонларни ахборот бошқармоқда ва бундан кейин дунётехнологик тараққиётда илдамласа илдамлайдики, ортгақайтмаслиги аниқ. Жараён шундай давом этса, дастурчилик тез орада иқтисод, тиббиёт, умуман,ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида дастак вазифасинибажаради. Қолаверса, бу соҳа ёшларга ғояларини реал маҳсулотга айлантириш ва тезкор молиявий мустақилликимкониятини беради.

Отабек Умиров суҳбатлашди.