Ogoh bo‘ling, suv tugab bormoqda!
O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi uchun suv iste’moli yiliga taxminan 35-40 milliard kub metrga yetadi. Bu - mamlakatdagi umumiy suv iste’molining katta qismini tashkil etadi, degani.
Keyingi vaqtlarda tog‘oldi va lalmikor yerlarning o‘zlashtirilishi oqibatida bu raqamlar ortib bormoqda.
Aholi tomorqasida yetishtiriladigan qishloq xo‘jalik mahsulotlarining katta qismi erkin sug‘orish usuli orqali yetishtiriladi. Aytaylik, 1 kilogramm pomidor yetishtirish uchun 15-20 litr suv sarflansa, uning bozordagi bahosi mavsumga qarab 10-15 ming so‘mgacha bo‘lishi mumkin. Buni tahlil qilib ko‘radigan bo‘lsak, butun respublika bo‘yicha hisoblanganda katta raqamlarda suvdan besamar foydalanilayotganini ko‘rsatadi.
Yana bir fakt. Aholi sonining o‘sishi suv resurslariga bo‘lgan talabni oshirmoqda. Bugungi kunda O‘zbekiston aholisining soni 37 milliondan ortiq. Bir kishi kun davomida o‘rtacha 2-3 litr suv iste’mol qilsa, ular kundalik ehtiyojlar uchun bundan o‘n barobar ko‘p iste’mol qiladi.
Endi bu ma’lumotga e’tibor qiling: iqlim o‘zgarishi natijasida O‘zbekistonda qurg‘oqchilik holatlari har yili kuchaymoqda. Masalan, 2020 yilda mamlakatning ayrim hududlarida qurg‘oqchilik darajasi 4-5 ball bo‘lgan. Hozir esa bundan ko‘proq. Bunga oqova suv yetishmasligi ortidan aholi va meva-sabzavot yetishtiruvchi yirik tuzilmalar ham yer osti suvlaridan keng foydalanayotganini misol keltirishimiz mumkin.
Negaki, O‘zbekistonda yer osti suv zaxiralari ham muhim rol o‘ynaydi. Bu suvlar tabiiy ravishda yer ostidan joylashgan akviferdan olinadi. Biroq yer osti suvlarining miqdori va sifatiga ta’sir qiluvchi omillar, jumladan, qurg‘oqchilik va ortiqcha iste’mol, bu zaxiralarni xavf ostiga qo‘yishi mumkin.
Shuningdek, aholi tomonidan yer osti suvlari nafaqat qishloq xo‘jaligi, balki boshqa xizmat ko‘rsatish sohalarida ham keng ishlatib kelinadi. Xususan, avtomobil yuvish shoxobchalari, hammom, sartaroshxona va go‘zallik markazlari shular jumlasidandir.
Yaqinda xizmat ko‘rsatish markazlaridan biri - hammomning faoliyatini o‘rgandik. Har bir foydalanuvchi uchun o‘rtacha 1 soat vaqt ajratilar ekan. Qulay sharoitlarga ega xizmat ko‘rsatish markazining kunlik suv sarfiga qiziqdim. Kishi boshi uchun 35-40 litr suv sarflanar ekan. Shunda bir kunda mijozlar soniga qarab 1-2 tonna suv ishlatilishi ayon bo‘ladi.. Birgina kichik xizmat ko‘rsatish markazi shuncha suv iste’mol qilsa, respublika bo‘ylab bu kabi ko‘plab maskanlar qancha suv sarflashini o‘ylasangiz, hayratda qolasiz.
Bu raqamlar O‘zbekiston suv taqchilligi muammosining jiddiyligini ko‘rsatadi va ushbu masalani hal etish uchun chora-tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirishni talab qiladi. Har bir kishini ogohlikka chaqiradi.
Mehroj Fayzilov,
xalq deputatlari Jomboy tuman kengashi deputati.
