Давлат тили сифатида ўзбек тили: Мўътабар мерос ва масъулият

1989 йил 21 октябрь куни Ўзбекистон тарихида муҳим воқеа содир бўлди – “Давлат тили тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди. Ушбу қонун халқимизнинг асрий орзуси – ўз она тилида сўзлашиш, ўқиш, ёзиш, ижод қилиш эркинлигини таъминлаб берди.

Мазкур қонун 1995 йилда янги таҳрирда қабул қилиниб, унда давлат тили сифатида ўзбек тилининг мақоми янада мустаҳкамланди.

Тил байрами бу фақатгина тилни нишонлаш куни эмас, балки миллатнинг ўзлигини англаш, ўз тарихини, маданиятини эъзозлаш кунидир.

Президентимиз ташаббуси билан кейинги йилларда қуйидаги муҳим янгиликлар тил соҳасининг янги босқичга кўтарилишига сабаб бўлди:

1. 2020 йил 21 октябрда “Давлат тилини ривожлантириш ва тил сиёсатини такомиллаштириш концепцияси” тасдиқланди. Бу ҳужжат давлат тилининг барча соҳаларда тўлақонли қўлланишини таъминлашга, тил маданиятини ривожлантиришга хизмат қилмоқда.
2. 2020-2030 йилларга мўлжалланган “Давлат тилини ривожлантириш дастури” қабул қилинди. Мазкур дастур доирасида таълим тизимида, давлат идораларида, оммавий ахборот воситаларида ва рақамли технологияларда ўзбек тилини ривожлантириш бўйича аниқ мақсадлар белгиланган.
3. Давлат тилини ривожлантириш департаменти ташкил этилиб, барча вазирлик ва идораларда тил масъуллари фаолият юрита бошлади.
4. Тилшунослик ва рақамлаштириш йўналишларида илмий марказлар очилиб, ўзбек тили учун электрон луғатлар, имло текшириш тизимлари, сунъий интеллект дастурлари яратилмоқда. Ушбу ислоҳотлар натижасида ўзбек тили нафақат ички ижтимоий муҳитда, балки халқаро майдонда ҳам ўз ўрнини топмоқда.

Бугунги глобаллашув шароитида рақамли технологиялар ҳаётимизнинг барча жабҳаларига кириб келди. Шу жараёнда ўзбек тили ҳам рақамли трансформация жараёнидан фаол ўтмоқда.

Ўзбек тили миллий корпуси яратилиб, у орқали тилимиздаги сўз бойлиги, грамматик тузилма ва имло тизими рақамли форматда сақланмоқда.

“Ўзбек тили ахборот технологиялари тили” шиори остида мобил иловалар, электрон дарсликлар, тилни ўргатувчи дастурлар ишлаб чиқилмоқда.

Бу жараёнлар ўзбек тилини замонавий илм-фан ва технологиялар тилига айлантириш сари муҳим қадамдир. Она тилига ҳурмат – бу миллатга, Ватанга ҳурматдир. Ўзбек тили – бу фақат алоқа воситаси эмас, балки миллий тафаккур ва давлат мустақиллигининг асосидир. Президент Шавкат Мирзиёевнинг қуйидаги сўзлари бугунги кун учун дастуриламал бўлиб хизмат қилади: “Ўзбек тили – миллатимизнинг ғурури, Ватанимиз суверенитетининг рамзидир. Уни асраш, ривожлантириш, ёшлар қалбига сингдириш – ҳаммамизнинг муқаддас бурчимиздир.”

Бугунги ислоҳотлар натижасида ўзбек тили давлат бошқаруви, таълим, ҳуқуқ, тиббиёт, фан ва дипломатия соҳаларида фаол қўлланилмоқда. Халқаро анжуманларда, илмий нашрларда, электрон платформаларда ўзбек тили нуфузли ўринга эга бўлиб бормоқда.

Мактаб ва олий таълим тизимида ўзбек тили дарслари янгича методларда ўтилмоқда. Адабий тил меъёрлари, сўз бойлигини ошириш, нутқ маданияти ва орфоэпия қоидалари бўйича замонавий дарсликлар яратилмоқда.

Шунингдек, ёшлар ўртасида “Она тилим – фахрим” танловлари, “Энг намунали нутқ соҳиби”, “Тил – миллат кўзгуси” каби республика миқёсидаги тадбирлар ўтказилмоқда.

Буларнинг барчаси ёшларни миллий қадриятларни қадрлаш, ўзликни англаш ва тил орқали юртга садоқат руҳида тарбиялашга хизмат қилади.

Бугун ўзбек тили Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, ЮНЕСКО ва бошқа халқаро ташкилотларда аста-секин тан олинмоқда. Дунёнинг бир қанча университетларида – АҚШ, Туркия, Германия, Россия, Хитой, Жанубий Кореяда “Ўзбек тили ва маданияти марказлари” ташкил этилган. Бу, шубҳасиз, Ўзбекистоннинг халқаро обрўсини ошириш билан бирга, тилимизни дунё миқёсида тарғиб этиш учун кенг имкониятлар яратмоқда.

21 октябрь – тарихий сана, бу халқимизнинг ўзлигига қайтган куни,  тилимизнинг мустақиллик нишонаси. Бугунги ислоҳотлар даврида ўзбек тили нафақат алоқа воситаси, балки миллий ғурур, Ватан шаъни ва маънавият рамзи сифатида янги юксак босқичга кўтарилди. Тилимизни асраш, бойитиш, замон билан ҳамнафас қилиш, ёшлар қалбига она тилига меҳр туйғусини сингдириш – бу барчамизнинг фуқаролик бурчимиздир.

Нилуфар РАЙИМБЕРДИЕВА,

Райҳона ХОЛДОРОВА,

Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти талабалари.