Davlat tili sifatida o‘zbek tili: Mo‘’tabar meros va mas’uliyat

1989 yil 21 oktyabr kuni O‘zbekiston tarixida muhim voqea sodir bo‘ldi – “Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi. Ushbu qonun xalqimizning asriy orzusi – o‘z ona tilida so‘zlashish, o‘qish, yozish, ijod qilish erkinligini ta’minlab berdi.

Mazkur qonun 1995 yilda yangi tahrirda qabul qilinib, unda davlat tili sifatida o‘zbek tilining maqomi yanada mustahkamlandi.

Til bayrami bu faqatgina tilni nishonlash kuni emas, balki millatning o‘zligini anglash, o‘z tarixini, madaniyatini e’zozlash kunidir.

Prezidentimiz tashabbusi bilan keyingi yillarda quyidagi muhim yangiliklar til sohasining yangi bosqichga ko‘tarilishiga sabab bo‘ldi:

1. 2020 yil 21 oktyabrda “Davlat tilini rivojlantirish va til siyosatini takomillashtirish konsepsiyasi” tasdiqlandi. Bu hujjat davlat tilining barcha sohalarda to‘laqonli qo‘llanishini ta’minlashga, til madaniyatini rivojlantirishga xizmat qilmoqda.
2. 2020-2030 yillarga mo‘ljallangan “Davlat tilini rivojlantirish dasturi” qabul qilindi. Mazkur dastur doirasida ta’lim tizimida, davlat idoralarida, ommaviy axborot vositalarida va raqamli texnologiyalarda o‘zbek tilini rivojlantirish bo‘yicha aniq maqsadlar belgilangan.
3. Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etilib, barcha vazirlik va idoralarda til mas’ullari faoliyat yurita boshladi.
4. Tilshunoslik va raqamlashtirish yo‘nalishlarida ilmiy markazlar ochilib, o‘zbek tili uchun elektron lug‘atlar, imlo tekshirish tizimlari, sun’iy intellekt dasturlari yaratilmoqda. Ushbu islohotlar natijasida o‘zbek tili nafaqat ichki ijtimoiy muhitda, balki xalqaro maydonda ham o‘z o‘rnini topmoqda.

Bugungi globallashuv sharoitida raqamli texnologiyalar hayotimizning barcha jabhalariga kirib keldi. Shu jarayonda o‘zbek tili ham raqamli transformatsiya jarayonidan faol o‘tmoqda.

O‘zbek tili milliy korpusi yaratilib, u orqali tilimizdagi so‘z boyligi, grammatik tuzilma va imlo tizimi raqamli formatda saqlanmoqda.

“O‘zbek tili axborot texnologiyalari tili” shiori ostida mobil ilovalar, elektron darsliklar, tilni o‘rgatuvchi dasturlar ishlab chiqilmoqda.

Bu jarayonlar o‘zbek tilini zamonaviy ilm-fan va texnologiyalar tiliga aylantirish sari muhim qadamdir. Ona tiliga hurmat – bu millatga, Vatanga hurmatdir. O‘zbek tili – bu faqat aloqa vositasi emas, balki milliy tafakkur va davlat mustaqilligining asosidir. Prezident Shavkat Mirziyoyevning quyidagi so‘zlari bugungi kun uchun dasturilamal bo‘lib xizmat qiladi: “O‘zbek tili – millatimizning g‘ururi, Vatanimiz suverenitetining ramzidir. Uni asrash, rivojlantirish, yoshlar qalbiga singdirish – hammamizning muqaddas burchimizdir.”

Bugungi islohotlar natijasida o‘zbek tili davlat boshqaruvi, ta’lim, huquq, tibbiyot, fan va diplomatiya sohalarida faol qo‘llanilmoqda. Xalqaro anjumanlarda, ilmiy nashrlarda, elektron platformalarda o‘zbek tili nufuzli o‘ringa ega bo‘lib bormoqda.

Maktab va oliy ta’lim tizimida o‘zbek tili darslari yangicha metodlarda o‘tilmoqda. Adabiy til me’yorlari, so‘z boyligini oshirish, nutq madaniyati va orfoepiya qoidalari bo‘yicha zamonaviy darsliklar yaratilmoqda.

Shuningdek, yoshlar o‘rtasida “Ona tilim – faxrim” tanlovlari, “Eng namunali nutq sohibi”, “Til – millat ko‘zgusi” kabi respublika miqyosidagi tadbirlar o‘tkazilmoqda.

Bularning barchasi yoshlarni milliy qadriyatlarni qadrlash, o‘zlikni anglash va til orqali yurtga sadoqat ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi.

Bugun o‘zbek tili Birlashgan Millatlar Tashkiloti, YuNESKO va boshqa xalqaro tashkilotlarda asta-sekin tan olinmoqda. Dunyoning bir qancha universitetlarida – AQSh, Turkiya, Germaniya, Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreyada “O‘zbek tili va madaniyati markazlari” tashkil etilgan. Bu, shubhasiz, O‘zbekistonning xalqaro obro‘sini oshirish bilan birga, tilimizni dunyo miqyosida targ‘ib etish uchun keng imkoniyatlar yaratmoqda.

21 oktyabr – tarixiy sana, bu xalqimizning o‘zligiga qaytgan kuni,  tilimizning mustaqillik nishonasi. Bugungi islohotlar davrida o‘zbek tili nafaqat aloqa vositasi, balki milliy g‘urur, Vatan sha’ni va ma’naviyat ramzi sifatida yangi yuksak bosqichga ko‘tarildi. Tilimizni asrash, boyitish, zamon bilan hamnafas qilish, yoshlar qalbiga ona tiliga mehr tuyg‘usini singdirish – bu barchamizning fuqarolik burchimizdir.

Nilufar RAYIMBERDIYeVA,

Rayhona XOLDOROVA,

Samarqand agroinnovatsiyalar va tadqiqotlar instituti talabalari.