Кўзгу (ҳикоя)
Қизининг отаси ҳақида айтган икки оғиз гапидан қалби жароҳат топган аёлнинг қароқларини кўзёши ювди.
Аслида, бу сўзлар қанчалар ҳақиқат бўлмасин, аёл уни тан олишни истамас, келинлик чоғидаёқ “Энди ҳаётинг барбод бўлди. Келиб-келиб шунга тегасанми?” дея таъна тошларини отаётган нигоҳларга Доро ва унинг қўшинига қалбида алам ва қасос олови ила қарши чиққан Тўмарисдек юрак наърасини ҳеч кимга эшиттирмай пинҳона қасам ичган эди. Бу қасамни аввалига чўтир – “Юзсиз” филми чиққанидан сўнг шу лақабни қишлоқ аҳли томонидан исмига тиркаб айтилувчи Ҳамдамга турмушга чиқаётганида момоси Марзия кампир “Сепингга қўшиб қўй, одамлардан озор чеккан вақтингда бунга қара, қалбинг таскин топади”, деб берган, шундан сўнг фақат бир марта: Шакар шилқимнинг “Қовуннинг яхшисини фақат ит ейдими?” дея муддаосини айтганида жазава қозонига тушиб қолган юраги унга қараб ҳаловат топган ва бешафқатларча қалбига қилич сермаб ўтаётган қисмат тўфонидан омон сақлаш мақсадида сеп сандиғида асраб келаётган кафтдеккина кўзгу каби қалбининг ҳали ҳеч кимга очилмаган, бор орзу-умидларининг рўёбга чиқар кунига қадар қулфи тилсим сўзни кутаётган ҳужрасида асраётган эди.
Ҳатто Шакар шилқимнинг ўша гапига “Сен итдан ҳам расво маҳлуқсан”, дея дамини ичига юттирган аёл қизининг “Ойи, сизга бошқа эр қуриб кетганмиди? Келиб-келиб отамга тегасизми? Гулдай ҳуснингиз бор, гаҳ десангиз, манаман деган йигит ҳам кафтингизга қўнарди”, деган жон ўртар сўзидан аввалига қандай жавоб қайтаришни билмай қотиб қолди. Сўнг жунундай титраб қизининг сочларига чанг солди.
– Сен ўз отангдан ор қиляпсанми?! Ўз отангдан-а? Оқпадар бўласан, жувонмарг! Қайси гўрдан топдинг бу гапни?
Аёл қизининг юзига шапалоқ тортиб юборди. Сўнг мажолсиз ўтириб, уввос сола бошлаган қизига қўшилиб йиғлай бошлади…
Унинг ҳам бир пайтлар қизи каби ўйлаган, тақдирини ёзғирган кунлари ҳам бўлган эди. Бироқ бу қисматни ўзи танлаган. Қишлоқдошларининг мазах қамчилари кунда бошида синаётган Ҳамдамни бир умр бахтли этиш мақсадида қилган аҳди ва бу аҳдга келиш учун бўлган сабабни ўзи-ю, Ўзидан ўзга билмасди.
Қирқдан ошганида ҳам ҳали майда ажинлардан ўзгасига енгилмаган, пардоз кўрмаган ва қошларига бир пайтлар ўсма тортилиб, кейинчалик бундан ҳам воз кечган, эри билан ўртасидаги тафовутни кенгайтирмасликка минг уринса-да, ўша ўн етти ёшидаги, кўрган йигитни “Уйлансанг, шундай қизга уйлансанг-да” дея энтиктирадиган ҳусни жамоли қишлоқ аҳлини жунунга айлантирган эди. Кимдир кўнглига ин қурган туйғуларини пинҳона асраб юрган бўлса, бошқаси қизнинг ўзига ошкор қилган, кимларидир эса айтиб ҳам ўтирмай совчи юбориб қўя қолган эди. Бироқ бу ҳаракатларнинг барчаси денгиз тўлқинининг қояга урилиб бесамар қайтишига ўхшарди. Биргина Шодмон раиснинг ўғли Болта тақдирларининг қўшилмаганини ғурурнинг оёқ ости бўлиши деб тушунди. Кўнглига ин қуриб олган киннинг кун сайин илдиз отиб бориши токи мақсадига етиш учун қизнинг йўлига чиқиб, ўтиб бўлмас девордек қад кергунича давом этди.
– Нега совчиларимни қайтардинг? – деди Болта сув учун булоқ бошига ёлғиз келган қизга. – Қишлоқда мендан бошқа йигит сени бахтли қилолмайди.
– Сиз мени бахтли қилсангиз, Ойпари билан Сожини ким бахтли қилади? Қиз боланинг кўнгли сизга ўйинчоқми?
– Мен уларни яхши кўрмайман. Шунчаки кўнгил учун…
– Балки вақт ўтиб мен ҳам шунчакилар қаторига тушарман?! – зарда қилди қиз.
– Улар бошқа, сен бошқа. Сени бегоналарга бериб қўйгим йўқ.
Қиз қўлида тутиб турган сув тўла икки сатилни йигитнинг пойига қўйди.
– Сиз тушингизни манов сувга айтинг, мен сойга оқизиб келаман.
– Шундайми ҳали?! – Болтанинг ранги бўзарди.
– Шундай.
– Унда билиб қўй, қачон пақирда сувни кўрсанг, мана шу кунни эслаб юрасан. Тўғрироғи, эслаб юрамиз.
Ҳирснинг домига илинган Болтанинг кўзларига қон қуйила бошлади. Ҳозиргина ўйноқлаб оқаётган сой туғён урди. Майсалар қарамоқдан ибо қилиб бош эгди. Дов-дарахтлар номус ва нафс ўртасидаги жангдан озорланиб, кўкка қўл чўзиб нола қилди. Замин ўзини ҳимоя қилмоққа уринаётган, аммо ёвуз кучнинг ҳамласига бас келолмаганидан йиртилиб бораётган либослари билан жон ҳалпида баданини ёпишга уриниб, қора қуюндай босиб келаётган нафснинг башарасини тимдалаётган қизга ёрдам беролмаганидан, ўзидан бино бўлган жонзотнинг нақадар тубанликка юз тутганидан титраётган эди.
Лаҳза… лаҳза… лаҳза…
Ғолиблик нашидасини сурмоқ умидида бўлган ҳирс ғалаба яловини кўтармоққа улгурмади. Биқинига тушган тепки зарбидан пойдевори зил кетган девордай ерга қулади.
– Юзсиз?! – ҳали ўзини ўнглаб-ўнгламай манфур режасининг барбод бўлишига сабабчи бўлган рақибига “Сен ҳам одам бўлиб қолдингми? Мишиқи болалар кийимингга бурнини артиб кетганидаям миқ этолмай юрардинг. Бугун қаҳрамон бўлмоқчимисан?” дегандай савол назари билан боққан Болта туйқус очилган эшикдан сўроқсиз ёпирилган изғириндек юрагига кириб келган ҳадикдан орқага тисарилди. Кейин ялоғи тортиб олинган итдай Ҳамдамга ташланиш учун қад ростлади.
– Сен ҳали…
Болтанинг гапи оғзида қолди. Жағи аралаш юзига тушган тепкидан гандираклаб орқага йиқилди. Ҳамдамга яна қарши чиқишга ботинолмади, то рақибининг қадам товушлари узоқлашгунга қадар юзтубан ётаверди.
Ҳамдам устидаги кўйлагини ечиб, дарахт панасида дир-дир титраётган қизга узатди.
– Энди ёлғиз сувга чиқма.
Эзгулик ва ёвузлик ўртасидаги муҳорабадан карахт ҳолга тушиб қолган қиз атрофида бир қарорга келгунига қадар орадан ҳафталар ўтиб кетди. Унинг шаънини ҳимоя қилган йигитдан ўша куни бор-йўғи бир оғиз гап эшитган қиз бошқа сўз эшитмоқ гумон эканини билгани учун ҳам ўзида журъат бўлиши кераклигини ҳис қилди. Ҳамдамнинг кўйлагини ювиб-дазмоллаб, йигитга олиб борди.
– Бергим келмади-ю, лекин омонат бўлгани учун келтирдим, – деди қиз Ҳамдамга кўйлакни узатаётиб. – Жудаям миннатдорман. Ўша кунги яхшилигингизни қандай қайтаришни билмайман.
– Ўша кунни хотирангдан ўчириб ташласанг, қайтарганинг бўлади, – деди Ҳамдам ўзида куч топиб.
– Бошқанинг эшигини бир умр супуриб ўтадиган бўлсам, ҳеч қачон хотирамдан ўчмайди, – деди қиз ва ортига бурилганча, югуриб кетди. Югуриб бораркан, икки юзидан ўт чиқаётганини ҳис қилиб борарди.
Ҳозир ҳам ўтмишини қизига айтиб бераркан, юраги энтикиб, юзлари оловланди аёлнинг.
Қиз бошини силаган онасининг қўлларидан тутиб, кафтларига юзини босди. Ич-ичидан, сўзга жо бўлолмаётган эҳтиромлар қобиғини йиртиб бир нидо отилиб чиқди…
Аслиддин МУСТАФО
