Қизил галстук ёки Марказий Осиё Москвадан узоқлашяптими?
Расмий, классик кийинишда кўпчилик қизил галстук тақишни ёқтирмайди ва тавсия қилмайди. Бироқ дипломатияда расмий шахслар, айниқса президентлар қизил галстукдан тез-тез фойдаланишини кўриш мумкин.
Қоидага кўра, қизил галстук ҳокимият, етакчилик рамзи. Одатда музокараларда ўзини устун томон деб билувчилар қизил рангли атрибутларга мурожаат қилади. Масалан, Трамп ва Путин (Ислом Каримов ҳам) қизил галстук “ишқибози”.
Қизил рангли галстук, шунингдек, куч ва лидерликка иштиёқни ҳам англатади.
Қозоғистон президенти одатда лидерлик рамзи бўлган бундай галстук тақмасди, масалан, Трамп, Лукашенко, Макрон билан учрашувларда кўк галстукда кўриниш берган. Путин билан эса қизил бўйинбоғда учрашди.
Умуман, Тўқаевнинг Москвага бу галги ташрифи олдингиларидан анча фарқ қилди. Ҳар доим хўмрайиб турувчи Путин учрашувда деярли ҳар доим табассум қилган, Тўқаев эса аксинча.
Қолаверса, Путин 6 йил ичида илк бор Тўқаевнинг исм-фамилия-шарифини бир уринишда тўғри айтибди. Қозоқча сўз ишлатиб (алтин), қозоқ санъаткорларига миннатдорлик билдирган. Тўқаев эса унинг ёнида қозоқ тилида гаплашган, табиийки, Путин ноқулай вазиятга тушади.
Таҳлилчиларга кўра, Путин Марказий Осиёнинг АҚШ билан яқинлашувидан, яъни унинг охирги иттифоқчилари ҳам таъсир доирасидан чиқаётганидан саросимага тушдими? Қисман, ҳа. Унга ҳозир тарафдорлар зарур.
Лекин шуни унутмаслик керакки, денгизга чиқиш йўли бўлмаган Марказий Осиё ҳали ҳам Россияга жиддий боғланган. Қозоғистон ўз энергомаҳсулотларини айнан Россия ҳудудидан транзит қилади. Ўзбекистон, Қирғизистон ва Тожикистоннинг миллионлаб фуқароси шимолда мигрант сифатида ишлайди ва бюджетнинг муҳим қисми бўлган пул ўтказмаларини юборади.
Шундай бўлса-да, Марказий Осиёнинг аста-секин Москвадан узоқлашиши реал юз бераётган жараён. Россия ўзидаги диктатура билан Украинани қандай ўзидан узоқлаштирган бўлса, уруш ва санкциялар доирасида қолиш билан Марказий Осиёни ҳам ўзидан узоқлаштиряпти. Марказий Осиё аҳолисининг Россияга симпатияси 10 йил олдингидек эмас, буни ҳисобга олиш керак.
Бундан ташқари, Путин Қозоғистон АҚШ-Россия ўртасида воситачилик қилишига ҳам умид қиляпти. Бу қиш Украина урушидаги охирги қиш бўлиши айтиляпти. Чунки Россия тирик кучлар ва нефть даромадидан айриляпти, Украина эса баҳорда ёрдам олиши мумкин. Москвага сулҳ керак. Шунинг учун Путин уни Трамп билан учраштира олмаган Лавровни четга сурмоқда.
Тўқаев Зеленский билан яхши алоқаларга эга. Трамп билан ҳам дўстлашяпти. Постсовет минтақасида у Лукашенко билан бир хил даражадаги музокарачи-дипломат.
Дарвоқе, Тўқаев кеча Тошкентга келди. Балки Марказий Осиё етакчилари шу ерда кейинги ҳаракатлар режасини келишиб олар?! Ҳар қандай ҳолатда ҳам Марказий Осиё чақириқларга биргаликда жавоб беришга интилаётгани яхши ҳолат.
Ё.Марқаев тайёрлади.
