Суданда нотинчлик: 30 йиллик президент тахтдан ағдарилди
Суданда ҳарбий тўнтариш юз берди – мамлакатнинг кўп йиллик президенти Умар ал-Башир аъёнлари билан бирга ҳокимиятдан четлатилди. Бу ҳақда хориж ОАВ га таяниб minbar.uz хабар қилаяпти.
Ўзи нима гап: "Reuters", CNN ва бошқа халқаро ОАВларнинг мамлакат ҳукуматидаги манбаларига таяниб ёзишича, Умар ал-Башир Судан президенти ваколатларини ўзидан соқит қилган ва уй қамоғига ташланган. Аммо бу хабар расман тасдиқлангани йўқ.
Ўтиш даврида мамлакатни ҳарбий кенгаш бошқаради. "Anadolu" агентлигининг хабарига кўра, суданликлар эрталабдан бери босиб олинган Судан давлат телерадиканали орқали ҳарбийлар халққа мурожаат билан чиқишини кутмоқда, бироқ кенгаш аъзоларининг фикри бир жойдан чиқмаётгани учун мурожаат кечикмоқда. Пайшанбага ўтар кечаси ҳарбийлар президентга яқин деб кўрилган 100 дан зиёд кишини, шу жумладан президент гвардияси бошлиғи, ҳукмрон "Миллий конгресс" партияси раиси Аҳмад Хорун ва собиқ вице-президент Али Усмон Тоҳани ҳибсга олишган. Айнан Тоҳа Судан пойтахти Хартумдаги намойишчиларга нисбатан куч ишлатишни буюрган эди. Бу олти кунлик ўтириш акцияси билан тугаган кўпминг сонли оммавий намойишларнинг энг авж нуқтасидир. Судан ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, хавфсизлик хизмати ва разведка хизмати агентлари намойишчиларни тарқатиб юборишга ҳаракат қилган эди, аммо мамлакат армияси бу уринишларни бартараф этди. Тўқнашувларда кучишлатар тизимларнинг ходимларини ҳам қўшиб ҳисоблаганда камида 20 киши ҳалок бўлди, 150 дан ортиқ киши жароҳатланди.
Умар ал-Башир ким ўзи. Умар ал-Башир 30 йилдан бери Суданга раҳбарлик қилади. У 1989 йилги ҳарбий тўнтаришдан сўнг ҳокимиятга келган, 1993 йилда эса мамлакат президенти бўлган.
Унинг ҳукмронлиги даврида мамлакатда икки марта фуқаролар уруши бўлиб ўтди – Курдуфан ва жанубий Суданда. Мамлакат жануби 2011 йилги референдум натижасида Судандан ажралиб чиқиб, мустақил давлатга айланди. Шу тариқа Судан мамлакат жанубдаги қуролли гуруҳлар муаммосини ҳал қила олмай, нефт қувурлари инфратузилмаси ва экспорт терминалларини сақлаб қолган бўлса-да, нефт захираларининг 75 фоизидан маҳрум бўлди. 2003 йили башир ва унинг аъёнлари Дарфур нефти учун қонли можарони келтириб чиқарди, геноцид билан бирга кечган можарода 300 минг киши қурбон бўлди. 2008 йил Халқаро жиноят суди инсониятга қарши жиноятларда айблади ва уни ҳибсга олишга ордер берди. Шу тарзда у бундай кескин чора қўлланган илк амалдаги давлат раҳбарига айланди.
Энди нима бўлади? Судандаги инқироз мураккаб хусусиятга эга. Ҳукуматнинг декабрь ойидаги нон нархини уч баробар ошириш ва субсидияларни қисқартириш ҳақидаги қарори президентнинг ҳокимиятдан четлаштирилишига олиб келган намойишларнинг асосий сабаби бўлди.
Мамлакатдаги норозилик ҳаракатларига вилоятларда таъсири айниқса, катта бўлган Судан касаба уюшмалари ассоциацияси бошчилик қилмоқда. Касаба уюшмалари фуқаролик жамияти институтлари вакилларидан иборат ҳукуматни шакллантирмоқчи, шу боис энди Судандан ҳарбийларга қарши намойишлар бошлангани ҳақида хабарлар келаётгани бежиз эмас.
