Ғарбдан эсаётган шаббода
Самарқанд шаҳри навбатдаги халқаро анжуман - “Марказий Осиё - Европа Иттифоқи” саммитига мезбонлик қилди. Ушбу саммит Ўзбекистон учун нафақат муҳим сиёсий воқеа, балки амалий имкониятлар манбаи ҳамдир.
Албатта, тадбир Ўзбекистоннинг халқаро имижи ва нуфузини ошириш баробарида минтақадаги етакчи давлат сифатидаги ўрнимизни мустаҳкамлайди. Асосийси, ташқи сиёсатимизнинг очиқ, прагматик ва мулоқотга тайёр эканини кўрсатади.
Ҳуқуқий асос ёки бироз таҳлил
Аслида Европа Иттифоқи ва Ўзбекистон ўртасидаги фаол муносабатлар мустақилликнинг илк йилларидан бошланган. Жумладан, 1996 йил 26 июнда Флоренция шаҳрида Ўзбекистон билан Европа Иттифоқи ўртасидаги “Шериклик ва Ҳамкорлик” тўғрисидаги битим имзоланган. 1999 йил 1 июлдан эътиборан кучга кирган битим ўзаро муносабатларнинг ҳуқуқий негизига айланди.
Алоқаларнинг тез ва барқарор ўсиб бориши эса 2016 йилдан кейинги даврга тўғри келади. Европа Иттифоқи билан 2018 йил ноябрь ойидан “Чуқурлаштирилган шериклик тўғрисида”ги янги келишувни имзолаш бўйича расман музокаралар бошланди.
Таҳлилчиларнинг фикрича, Марказий Осиё Европа Иттифоқига аъзо давлатлар иқтисодиётида муҳим ўрин тутади. Ушбу тузилмага эга давлатлар Ўзбекистон учун 450 миллион аҳолига эга катта бозор бўлса, Марказий Осиё улар учун қарийб 80 миллион аҳолидан иборат тез ривожланаётган бозор сифатида бир-бирини тўлдиради. Бу ҳамкорлик озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, иқтисодиёт барқарорлигига эришишда қўл келади.
Шу каби омиллар сабаб “Марказий Осиё - Европа Иттифоқи” биринчи саммити халқаро муносабатлар тизимида муҳим воқеа сифатида баҳоланмоқда. У нафақат икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлайди, балки минтақавий барқарорлик, иқтисодий ўсиш ва сиёсий ҳамкорлик учун кенг имкониятлар эшигини очиши кутилмоқда.
Дарвоқе, Марказий Осиё – Европа Иттифоқи мамлакатлари ўртасидаги стратегик ҳамкорлик алоқаларини ривожлантиришда Президентимиз ташаббуси билан 2022 йилда “Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўзаро боғлиқлиги: барқарор ривожланиш учун глобал дарвоза” мавзусидаги биринчи конференциянинг ташкил этилганлиги ва унда минтақавий даражада савдо-иқтисодий муносабатларни кенгайтириш учун транспорт коммуникация тизимлари, энергетика ва рақамли инфратузилмани ривожлантириш ҳамда хусусий сектор ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш мақсадида Самарқанд декларациясининг қабул қилинганлигини ҳам алоҳида эътироф этиш лозим.
Ҳамкорлик истиқболлари
Самарқанд саммити доирасида савдо, саноат, логистика, энергетика соҳаларида янги лойиҳалар муҳокама қилинади. Бу орқали Европа мамлакатларидан инвестиция жалб қилиш учун янги платформалар яратилади. Қишлоқ хўжалиги, қайта тикланувчи энергетика ва рақамли иқтисод соҳаларидаги ҳамкорликка алоҳида эътибор қаратилиши кутиляпти.
Шунингдек, саммит транспорт ва логистика инфратузилмасини янгилаш, минтақани транзит хабга айлантириш йўлида қўллаб-қувватлаш имконини беради. Келгусида бу ҳамкорлик "Тошкент – Самарқанд – Туркманбоши – Кавказ – Европа" йўналишидаги транспорт коридорлари орқали Европа билан боғланиш имкониятини кенгайтириши ҳам мумкин.
Қолаверса, Самарқанд саммити Ўзбекистон ва минтақада атроф-муҳитни асраш ҳамда “яшил” лойиҳаларни кенгайтиришда ҳам муҳим аҳамият касб этади. Жумладан, Орол муаммоси, сув ресурсларини бошқариш, иқлим ўзгаришига мослашув каби масалаларда Европа тажрибаси ва маблағлари Ўзбекистон учун жуда катта аҳамиятга эга. Сабаби, бугунги кунда “яшил энергетика” Европа Иттифоқи учун устувор йўналиш, бу соҳада Ўзбекистон ЕИдан грант ва технологиялар жалб этиши мумкин.
Умуман, давлатимиз раҳбари эксклюзив интервьюсида алоҳида қайд этиб ўтганидек, “Саммит иқтисодий шерикликни мустаҳкамлашга қаратилган: Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасидаги товар айирбошлаш сўнгги етти йил ичида тўрт баробар ошгани муносабати билан саммит ушбу суръатни мустаҳкамлаш ва қўшма вазифаларни ҳал этишда минтақалараро ҳамкорликни кенгайтиришга интилади”.
Янги давр дебочаси
Президентимиз интервьюсида таъкидланганидек, Афғонистонга юзага келаётган стратегик имкониятлар нуқтаи назаридан қараш керак, ушбу қўшни давлатни глобал иқтисодий жараёнлар, жумладан, унинг ҳудудида инфратузилма лойиҳаларини амалга ошириш орқали интеграциялашуви жуда муҳим.
Ушбу давлатнинг халқаро иқтисодий жараёнларга қўшилиши нафақат унинг ривожи, балки бутун минтақа хавфсизлиги учун муҳим. Ўзбекистон Афғонистонни фақат муаммо сифатида эмас, балки имкониятлар манбаи сифатида кўрмоқда. Умуман, бугун давлатимиз олиб бораётган сиёсат бугунги дунёда можароларни куч ишлатиш билан эмас, мулоқот ва ҳамкорлик орқали ҳал қилиш энг тўғри йўл эканини яна бир бор намойиш этмоқда.
Умуман, Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ҳамкорлиги асосан уч йўналишда — минтақавий хавфсизлик, иқтисодий ҳамкорлик ҳамда иқлим ўзгариши масалаларида бўлиб, бу борада биргаликдаги ташаббуслар асосида тегишли чора-тадбирлар амалга оширилади.
Ушбу саммит нафақат Ўзбекистон, балки бутун Марказий Осиё учун Европа билан стратегик алоқаларни чуқурлаштиришда янги даврни бошлаб бериши кутилмоқда.
Шавкат Шарипов,
Олий Мажлис Сенати аъзоси.
