G‘arbdan esayotgan shabboda
Samarqand shahri navbatdagi xalqaro anjuman - “Markaziy Osiyo - Yevropa Ittifoqi” sammitiga mezbonlik qildi. Ushbu sammit O‘zbekiston uchun nafaqat muhim siyosiy voqea, balki amaliy imkoniyatlar manbai hamdir.
Albatta, tadbir O‘zbekistonning xalqaro imiji va nufuzini oshirish barobarida mintaqadagi yetakchi davlat sifatidagi o‘rnimizni mustahkamlaydi. Asosiysi, tashqi siyosatimizning ochiq, pragmatik va muloqotga tayyor ekanini ko‘rsatadi.
Huquqiy asos yoki biroz tahlil
Aslida Yevropa Ittifoqi va O‘zbekiston o‘rtasidagi faol munosabatlar mustaqillikning ilk yillaridan boshlangan. Jumladan, 1996 yil 26 iyunda Florensiya shahrida O‘zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi “Sheriklik va Hamkorlik” to‘g‘risidagi bitim imzolangan. 1999 yil 1 iyuldan e’tiboran kuchga kirgan bitim o‘zaro munosabatlarning huquqiy negiziga aylandi.
Aloqalarning tez va barqaror o‘sib borishi esa 2016 yildan keyingi davrga to‘g‘ri keladi. Yevropa Ittifoqi bilan 2018 yil noyabr oyidan “Chuqurlashtirilgan sheriklik to‘g‘risida”gi yangi kelishuvni imzolash bo‘yicha rasman muzokaralar boshlandi.
Tahlilchilarning fikricha, Markaziy Osiyo Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar iqtisodiyotida muhim o‘rin tutadi. Ushbu tuzilmaga ega davlatlar O‘zbekiston uchun 450 million aholiga ega katta bozor bo‘lsa, Markaziy Osiyo ular uchun qariyb 80 million aholidan iborat tez rivojlanayotgan bozor sifatida bir-birini to‘ldiradi. Bu hamkorlik oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, iqtisodiyot barqarorligiga erishishda qo‘l keladi.
Shu kabi omillar sabab “Markaziy Osiyo - Yevropa Ittifoqi” birinchi sammiti xalqaro munosabatlar tizimida muhim voqea sifatida baholanmoqda. U nafaqat ikki tomonlama munosabatlarni mustahkamlaydi, balki mintaqaviy barqarorlik, iqtisodiy o‘sish va siyosiy hamkorlik uchun keng imkoniyatlar eshigini ochishi kutilmoqda.
Darvoqe, Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi mamlakatlari o‘rtasidagi strategik hamkorlik aloqalarini rivojlantirishda Prezidentimiz tashabbusi bilan 2022 yilda “Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo o‘zaro bog‘liqligi: barqaror rivojlanish uchun global darvoza” mavzusidagi birinchi konferensiyaning tashkil etilganligi va unda mintaqaviy darajada savdo-iqtisodiy munosabatlarni kengaytirish uchun transport kommunikatsiya tizimlari, energetika va raqamli infratuzilmani rivojlantirish hamda xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlikni kengaytirish maqsadida Samarqand deklaratsiyasining qabul qilinganligini ham alohida e’tirof etish lozim.
Hamkorlik istiqbollari
Samarqand sammiti doirasida savdo, sanoat, logistika, energetika sohalarida yangi loyihalar muhokama qilinadi. Bu orqali Yevropa mamlakatlaridan investitsiya jalb qilish uchun yangi platformalar yaratiladi. Qishloq xo‘jaligi, qayta tiklanuvchi energetika va raqamli iqtisod sohalaridagi hamkorlikka alohida e’tibor qaratilishi kutilayapti.
Shuningdek, sammit transport va logistika infratuzilmasini yangilash, mintaqani tranzit xabga aylantirish yo‘lida qo‘llab-quvvatlash imkonini beradi. Kelgusida bu hamkorlik "Toshkent – Samarqand – Turkmanboshi – Kavkaz – Yevropa" yo‘nalishidagi transport koridorlari orqali Yevropa bilan bog‘lanish imkoniyatini kengaytirishi ham mumkin.
Qolaversa, Samarqand sammiti O‘zbekiston va mintaqada atrof-muhitni asrash hamda “yashil” loyihalarni kengaytirishda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, Orol muammosi, suv resurslarini boshqarish, iqlim o‘zgarishiga moslashuv kabi masalalarda Yevropa tajribasi va mablag‘lari O‘zbekiston uchun juda katta ahamiyatga ega. Sababi, bugungi kunda “yashil energetika” Yevropa Ittifoqi uchun ustuvor yo‘nalish, bu sohada O‘zbekiston YeIdan grant va texnologiyalar jalb etishi mumkin.
Umuman, davlatimiz rahbari eksklyuziv intervyusida alohida qayd etib o‘tganidek, “Sammit iqtisodiy sheriklikni mustahkamlashga qaratilgan: Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi tovar ayirboshlash so‘nggi yetti yil ichida to‘rt barobar oshgani munosabati bilan sammit ushbu sur’atni mustahkamlash va qo‘shma vazifalarni hal etishda mintaqalararo hamkorlikni kengaytirishga intiladi”.
Yangi davr debochasi
Prezidentimiz intervyusida ta’kidlanganidek, Afg‘onistonga yuzaga kelayotgan strategik imkoniyatlar nuqtai nazaridan qarash kerak, ushbu qo‘shni davlatni global iqtisodiy jarayonlar, jumladan, uning hududida infratuzilma loyihalarini amalga oshirish orqali integratsiyalashuvi juda muhim.
Ushbu davlatning xalqaro iqtisodiy jarayonlarga qo‘shilishi nafaqat uning rivoji, balki butun mintaqa xavfsizligi uchun muhim. O‘zbekiston Afg‘onistonni faqat muammo sifatida emas, balki imkoniyatlar manbai sifatida ko‘rmoqda. Umuman, bugun davlatimiz olib borayotgan siyosat bugungi dunyoda mojarolarni kuch ishlatish bilan emas, muloqot va hamkorlik orqali hal qilish eng to‘g‘ri yo‘l ekanini yana bir bor namoyish etmoqda.
Umuman, Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi hamkorligi asosan uch yo‘nalishda — mintaqaviy xavfsizlik, iqtisodiy hamkorlik hamda iqlim o‘zgarishi masalalarida bo‘lib, bu borada birgalikdagi tashabbuslar asosida tegishli chora-tadbirlar amalga oshiriladi.
Ushbu sammit nafaqat O‘zbekiston, balki butun Markaziy Osiyo uchun Yevropa bilan strategik aloqalarni chuqurlashtirishda yangi davrni boshlab berishi kutilmoqda.
Shavkat Sharipov,
Oliy Majlis Senati a’zosi.
