Олимнинг ҳаловати машаққатдур
Ассалому алайкум, қадрли укам Бобомуроджон! Хитойнинг Харбин ўлкасидан келган хушхабарни эшитиб, Қарнабота қишлоғидан етишиб чиққан бир зиёли сифатида қавмим вакилининг бу ютуғидан жуда хурсанд бўлдим.
31 минг нафар талаба ўқийдиган, дунё рейтингида 152-ўринда турган Харбин технологиялар институтининг фахрий профессори бўлиш, бу - ўзбек фанининг, ўзбек миллати вакили илмининг эътирофи, деб тушунаман. Чунки амалдаги тартибга кўра, энди сен бу даргоҳда докторантлар ва ёш олимларга илмий йўналиш кўрсатасан, магистр ва PhD ёқлаш арафасидаги тадқиқотчиларга сабоқ берасан. Албатта, шунга яраша имтиёзлари ҳам бор.
Очиғи, радио ва телевидение орқали қизиқувчиларга ва, умуман, аҳолига фазонинг моҳияти, фазодаги ўзгаришлар мазмуни тўғрисида оддий, тушунарли шарҳлаб беришинг янгилик бўлмай қолди. Бу орқали одамларда ўзи яшаб турган дунё ҳақида жуда муҳим тушунчалар беряпсан. Сендаги бундай иқтидор ва маҳорат ҳатто журналистлар ўртасида ҳам қизиқиш уйғотмоқда.
Ижтимоий тармоққа кирганимда сен ҳақингда қуйидаги маълумотларга кўзим тушди: "Бобомурод Аҳмедов Жўраевич - Ўзбекистон Республикаси фан арбоби" (2021), "Меҳнат шуҳрати" ордени соҳиби (2012), Бутунжаҳон Фанлар Академияси академиги (2018), Ислом дунёси Фанлар Академияси академиги (2020), Халқаро Фан ва Гуманитар фанлар соҳасидаги Академия академиги (2024), Деҳли ва Лаҳор университетлари фахрий профессори, Италиядаги Триест Халқаро назарий физика маркази координатори ва ҳамкори, Ўзбекистон "Физика" журнали бош муҳаррири, Германиянинг "Springer" нашриёти чоп этадиган "Арабистонда математика" илмий журнали муҳаррири, Халқаро астрономия жамияти аъзоси, Ўзбекистон физиклар кенгаши раиси ўринбосари, Ўзбекистон Фанлар Академияси академиги (2023).
Оддий зиёли сифатида бир умр ишлаб, ана шу марраларнинг ҳеч бўлмаганда биттасига эришишни орзу қилган олимларни кўрганман. Феълингни биламан, сен буларни масъулият деб тушунасан. Яширмайман, камина сенинг ана шу тиғиз ва оқилона фаолиятинг орқали алломаларимиз фаолияти ҳақида тасаввур ҳосил қиламан. Демак, ўша даврларда ҳам илмга жонини фидо қилган одамларгина ана шундай салоҳиятга эришганлар. Ҳаётингни яхши билганим учун бундай хулоса чиқаришга ҳақлиман, деб ўйлайман.
Бобомуроджон!
Илм шунақа сеҳрли, мўъжизавий жараён. Бу жараёнга ҳар ким ҳам кира олмайди, мабодо киргани билан ҳам "сафдошлик"дан нарига ўта олмайди. Ҳаммани ёппасига саводли қилиш мумкиндир, лекин билимли қилиб бўлмайди. Алломалардан бири "Таълимда толибнинг иштиёқи устознинг салоҳиятидан устувордир", деганида юз карра ҳақ экан. Мен бу ҳақиқатни Сен ва Сенга ўхшаган иқтидорлар мисолида кўриб турибман. Тўғри-да, аввало, болага уйдалигидаёқ ўқишга иштиёқ уйғотиш, ундан кейин эса фақат илм олишга майли бор ёшларнигина ўқитиш зарур.
Сенда кибр йўқлигига ҳавас қиламан. Аэропорт томондан Самарқанд давлат университети физика факультетига беш йил пиёда келиб-кетганингни ҳам биламан. Курсдошинг, таниқли сиёсатчи Алишер Жўрақулович Хўжаев бир даврада “Бобомурод дарсдан кейин нуқул кутубхонада ўтирарди, уйида ҳам кўп китоб ўқирди, вақтини беҳуда давраларга сарфламасди", деганида қувонганман.
Бу аслида бор гап. География фанлари номзоди, амаким Давлат Йўлдошевга кўра, раҳматли Жўрақул ака ҳам худди шундай тартибли инсон бўлган ва қишлоғимиздан етишиб чиққан биринчи геолог, жуда катта геологик экспедицияларда иштирок этган. Онанг - Роҳия аммамиз ҳам айнан шу соҳада ўрта махсус билим олган ва доимо турмуш ўртоғининг ёнида юриб ишлаган.
Айтгандай, сизларникига меҳмонга борганимда онангнинг қазилмаларга оид чизмаларни таҳлил қилаётганини кўп бор кўрганман. Бобомурод, онанг ҳам Қарнаботанинг кайвониларидан бири - Назар ака Бердиевнинг қизи бўлса-да, биз у кишига амма, деб мурожаат қилардик. Чунки Роҳия опа Зулфия аммамнинг Маҳкамтош исмли қизи билан болаликдан дугона бўлган.
Минг афсуски, вояга етганда у оғир хасталикдан вафот этган, лекин онанг дугонасининг ёди ҳурмати катта аммам ва барча оғайниларимиз билан борди-келдини узмади, бизлардан меҳрини аямади, ўз укаси, фарзанди каби кўрди. Бундай оқибат, садоқат ва одамгарчилик олдида таъзим қиламан!
Бобомурод, тўғри, бугун сен туғилган кун, аммо камина ушбу битикни Хитойда эришган муваффақиятинг учун ёзяпман. Чунки, биламан, Сен туғилган кун ва бошқа ҳар хил улфатбозлик тадбирларини ёқтирмайсан. Барибир, 61 ёшни тўлдирган олим укажонимнинг салоҳиятига ҳавас қиламан ва уни бошқа ёшларга ибрат қилиб кўрсатаман. Зеро, бугун эл академик Б.Аҳмедовни Ўзбекистонда янги релятивистик астрофизика илмий мактабининг асосчиси, шу соҳада Рентген, астрономия, Гравитацион тўлқинлар астрономияси, Радиоастрономия каби янги йўналишлар яратган, бевосита раҳбарлигида 12 нафар фан доктори ва 25 нафар фан номзоди диссертациясини ёқлаган олим сифатида яхши билади. Қолаверса, радио ва телевидениеда, ижтимоий тармоқларда астрофизика, самовий физик ҳаракатларга оид суҳбатларингни эътибор билан тинглайди.
Бир таниш зиёли ишхонангдаги тартиб-интизом ва ички маданиятинг ҳақида гапириб берди. Унга кўра, сен бирор марта ҳам тадбирларга, дарсларга кечикмагансан. Ҳар қандай тадбирни залга қанча одам келишидан қатъий назар, белгиланган вақтда бошлар экансан. Ўзингга ва шогирдларингга талабчанлигинг сабабли айримлар лаборатория яқинига келолмас экан. СамДУ доценти, ҳамқишлоғимиз, таниқли физик олим Абдулла Қувватов "Бобомуродга ўхшаган олимлар ҳар юз йилда бир келади. Негаки, хориж жамоатчилиги ҳар қандай фаолиятга ҳам тан беравермайди. Унинг хаёлида илмдан бошқа нарса бўлмайди", деб эътироф қилди.
Олманинг тагига олма тушади. Ҳақ гап. Жўрақул ака, Роҳия аммам берган тарбия ибратдан келгани учун сулоланинг қонига сингиб кетган. Мустақиллик тенгдоши бўлган ўғлинг магистратурани Гранада (Испания), докторантурани эса Аахен (Германия) техника университетида ўқиди, аллақачон "Шуҳрат" медали олишга улгурди, "Янги Ўзбекистон" университетида биринчи проректор. Қизинг Нозима ЎзФАнинг Астрономия институти катта илмий ходими, физика-математика фанлари бўйича фалсафа доктори. Ўғлинг Бахтинур эса Чехиянинг Силезия университетидан магистр бўлиб қайтди, ҳозир илмий ишини ёқлашга ҳозирлик кўраётир. Бу маърифий оилада турмуш ўртоғинг, Кичигой муаллимадек зиёлининг фарзанди, халқ таълими аълочиси Юлдузой Тиллаеванинг хизматларини айтмасам бўлмас.
Бобомурод, эсингдами, бир куни сендан "икки-уч тилда турли давлатларда маъруза ўқийсан, ўнлаб лойиҳаларда иштирок этасан, тағин бадиий китоблар ўқишга улгурасан, дам ҳам оласанми ўзи?" деб сўраганимда, сен "қаерда бўлмай, ҳар куни эрталаб жисмоний тарбияни канда қилмайман, мусиқа эшитаман, китоб ўқийман, битта айбим - бекорчи давраларни хушламайман. Тўғриси, мен олим сифатида фақат изланиш ва машаққатлардан ҳаловат топаман" деган эдинг. Энди билсам, бу Сенинг ҳаётий шиоринг экан.
Бир оиладан чиққан олимларни гапираяпман-у, хаёлимни бир фикр тарк этмайди. Барчангиз фарзандларинг ҳам базавий илмни юртимизда олгансиз. Тўғри, мураккаб соҳада пухта билим олиш учун алоҳида иқтидор ҳам зарур, лекин агар кишида интилиш бўлса, ҳаммасини эгаллаш мумкин экан. Хурсандчилигимнинг боиси шулким, Сизлар айримларга ўхшаб, гарчи магистратура ёки докторантурани хорижда ўқиган, хорижда ҳатто бир муддат ишлаган бўлсангизлар ҳам миллат сафида, Ватан қучоғида фаолият кўрсатишни маъқул билдингизлар ва кам бўлмаяпсизлар. Мен бу ишларингиздан фахрланаман.
Лўнда қилиб айтганда, Бобомуроджон, биз, самарқандлик зиёлилар, хусусан Қарнабота аҳли сендек билимдон, салоҳиятли зиёли юртдошимиз билан фахрланамиз! Ишларингга омад, оилангга фаровонлик ва ўзингга мустаҳкам соғлик тилайман!
Ҳурмат билан,
Фармон ТОШЕВ.
