Урушда ҳалок бўлганлар хотираси дилларимизда
9 май – тинчлик шарафланадиган, урушга лаънат ўқиладиган, қутлуғ анъанага айланган кун. Халқининг бир ярим миллион аъзосини фронтга кузатган, ҳалок бўлган беш юз минг фарзандига аза очган, соғ-омон, музаффар қайтганларини қучоқ очиб кутиб олган Ўзбекистон учун бу кун ўзгача азиз ва мукаррам.
Отажоним урушдан омон қайтиб келганида байрам, тантаналарда қатнашган бўлармиди, бағримиз тўлармиди, дейман гоҳида. Отам Умирқул Ҳайдаров Ғаллаоролнинг Ўгат қишлоғида таваллуд топган. Тақдир тақозоси билан Пайариққа келиб ишлаб қолган. Шу ерда онамга уйланган, уч фарзанд (бир қиз, икки ўғил) кўришган.
Тенгқурларининг айтишича, отам қишлоқ хўжалигида раис бўлиб ишлаган. У ҳалол, хушмуомала, меҳрибон, қўли гул инсон сифатида обрў-эътибор қозонган. Техникага жуда қизиққани учун биринчилардан бўлиб патефон олган, қишлоққа радиокарнай ўрнатган экан.
Отам уруш бошларида биринчилардан бўлиб фронтга жўнаган, отлиқ кавалерияда хизмат қилган. Мен унда жуда ёш эдим. Юришга энди қадам ташлаётганимда отам суяб қолгани, эркалатгани эсимда қолган.
Онам Ойсулув Ҳайдарова қора хат олгач, уч бола билан қолди. Дарди, алами, ҳиссиётини ичига ютди. Ўзини меҳнат билан овутди, колхозда теримчи, звено бошлиғи бўлиб ишлади, пахтадан катта ҳосил олиб орден, медалларга сазовор бўлди. Туман кенгаши депутатлигига сайланди. Умрини биз, болаларига бағишлади. Емай, едирди, ичмай ичирди. Бизга ҳам ота, ҳам она бўлди.
Устозим, профессор Ғайбуллоҳ ас-Салом билан ҳамкорлигимиз меваси - “Толибнома” асаримизда ёзгандилар: “Худо раҳмати муштипар волидасини кўрганман. Оҳ, ўзбегимнинг онаси-я. Таърифига тараф йўқ. Отинг ўчкур қирғинбарот урушда эри нобуд бўлибди ҳамки, ёстиқдошини бу ёқда кутаверади, кутаверади... То бу дунёдан кўз юмганигача. Ёш келинчак Ойсулув фарзандлари билан боши очиқ қолиб кетади. Жужуқларини катта қилади. Бизим ардоқли мутафаккир шоиримиз Абдулла Ориф ўзининг гўзал “Аёл” шеърини Саидийнинг онаси ҳақида ёзган бўлса керак. Шундай эмас, албатта, лекин – шундай! Шундай эмасми, шоири замоним?”.
Йиллар ўтган сари отамни кўпроқ қўмсадим, ўлими тафсилотларини билгим келаверди. Қўшни колхозда Санақул Оллонов отам билан урушда бирга бўлгани, яқин қадрдонлигини эшитган эдим. Олтмишинчи йиллар охирларида, 9 май куни укам билан табриклагани бордик. Бениҳоя қувонганидан кўзига ёш олди. “Қаранг, қуролдош оғайнимнинг ўғиллари эр етишибди, отамиз ҳақида билганларингизни айтиб беринг деб келишибди” деди фарзандларига.
Санақул Оллонов отам билан боғлиқ хотираларини сўзлади.
- Ҳалиям кўз ўнгимда турибди ўша кун. Ялангликка чиқиб олдинга йўл олаётгандик. Кутилмаганда немис самолётлари пайдо бўлиб, бомба ташлай бошлади. Дарҳол ўрмонга чекинишга буйруқ бўлди. Ҳаммамиз отимизга қамчи босдик. Отангиз нимагадир сал кечикканини сездик, кейин билсак оти ариқ олдида сакрамай бир зум тисланиб қолибди. Шунда уни бир снаряд парчаси тегиб йиқитибди. Самолётлар қайтиб кетгач, отангизни топиб, жаноза ўқиб, бир дарахт тагига кўмиб кетдик. Кўп яхши инсон эди...
Бугунги тинч, осойишта, фаровон ҳаётимиз шаҳид жангчилар қони, марҳум инсонларнинг фидойи меҳнати эвазига эканини бир зум унутишга ҳақимиз йўқ. Буни ҳаммага, айниқса, ёш авлодга муттасил тушунтириб бормоғимиз лозим.
Урушда ҳалок бўлганлар хотираси дилларимизда. Яратганнинг инояти билан шу кунларгача етиб келган уруш қаҳрамонларига ҳурмат, эътиборимиз беадад, улар олдида кўп қарздормиз, бурчдормиз.
Сайди УМИРОВ,
Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси.
