Ўзбекистон Экологик партияси етакчиси ёмғир сувларидан фойдаланиш тизимини жорий этиш таклифини билдирди
Бу йил қишимиз ҳам, баҳоримиз ҳам қор ва ёмғирларга бой бўляпти. Бу, албатта, барча юртдошларимизни, айниқса, деҳқонларни хурсанд қилади. Аммо битта муаммо бор.
- Муаммо шуки, - дейди Ўзбекистон Экологик партияси Марказий Кенгаши раиси Абдушукур Ҳамзаев, - ёмғирнинг кўп ёғиши энг катта шаҳарларимиз бўлган Тошкент ва Самарқанд кўчаларини сув билан тўлдиради. Афсуски, бу ҳолат ҳар баҳорда такрорланиб, жуда катта ноқулайликларни юзага келтиради. Шунинг учун мутасаддилар юртимизнинг энг йирик ва туризм салоҳияти юқори бўлган ушбу шаҳарларда дренаж тизимини яхшилашга жиддий эътибор қаратишлари зарур.
Аслида ёмғир-қор сувларидан самарали фойдаланиш бугунги куннинг зарур юмуши. Масалан, бу сувни экинларни суғориш, балиқчилик, чорвачилик, маиший хизматлар, сузиш ҳавзаларини тўлдириш, қурилиш саноати ва бошқа турли хил мақсадларга йўналтиришнинг имконияти бор. Буни қуйидагилар билан асослаймиз:
биринчидан, ёмғир-қор сувларини қишлоқ хўжалиги экинларини суғориш учун ишлатиш мумкин. Олимларнинг тавсияларига кўра, экинларни суғориш учун ишлатиладиган сувнинг муҳити pH ўртача 6,5 дан 8,4 гача бўлиши керак. Ёмғир сувининг муҳити pH 5,7-6,5 га тенг, яъни нейтралга жуда яқин бўлиб, қишлоқ хўжалиги экинларини суғоришда фойдаланишимиз мумкин. Шунинг учун ҳам Сув хўжалиги вазирлиги мутасаддилари мамлакатимиздаги ёмғир-қор-сел сувларини тўплайдиган «сел-сув омборлари» ташкил қилиш мумкин бўлган ҳудудларни аниқлаш ва сув захираларини қилиш чораларини кўриш керак.
Иккинчидан, балиқчилик хўжаликларида фойдаланиладиган сувнинг муҳити pH 5,0 дан 9,0 гача бўлиши керак. Ундан ошса ёки камайса балиқлар нобуд бўлади. Демак, ёғин сувларини балиқчиликка ҳам бемалол қўллаш мумкин.
Учинчидан, шу давргача ҳам чорвадорларимиз чорва молларини ёмғир сувидан ҳосил бўлган кўлмаклар орқали суғоришган. Ёғин сувлари чорва моллари учун хавфсиз ва ундан бемалол фойдаланиш мумкин.
Тўртинчидан, сузиш ҳавзаларида сув муҳити pH 5,2-7,8 гача, умумий ишқорийлиги 60 мг/л дан 150 мг/л гача, умумий қаттиқлиги ва лойқалиги 150 мг/л дан 1000 мг/л гача бўлиши керак. Ёмғир сувидан олинган намуналарда эса умумий ишқорийлик кўрсаткичлари 24 мг/л дан 36 мг/л гача ўзгариб туради. Демак, тиндирилгандан сўнг ёмғир-қор сувлари билан сузиш ҳавзаларини ҳам тўлдириш мумкин.
Бешинчидан, қурилиш майдонлари учун сув стандартлари - темир-бетон қоришмалари учун 500 мг/л ва оддий бетон қоришмаси учун 2000 мг/л хлорид концентрациясини талаб қилади. Ёмғир сувида эса хлорид қийматлари нолга тенг. Демак, ёғин сувлари қурилиш мақсадлари учун мутлақо хавфсиз.
Олтинчидан, фильтрланган ва тозаланган ёмғир сувини совутиш тизимларида, турли саноат ишлаб чиқариш жараёнларида, санитар-маиший хизмат (ҳожатхоналар, ювиниш, автомобилларни ювиш, кирларни ювиш ва ҳ.к)ларда тўлиқ фойдаланишимиз мумкин. Бу эса йирик шаҳарларимизда тоза ичимлик сувининг исрофини кескин камайтиришга олиб келади.
Бундан ташқари, Тошкент, Самарқанд, Наманган каби йирик шаҳарларда ёмғир сувини йиғиш орқали ҳар йили кузатиладиган «шаҳар сув тошқинлари»нинг олдини олиш, тупроқ эрозиясини тўхтатиш ва сув ҳавзаларининг ифлосланишини камайтириш имкони туғилади. Бунинг учун юқорида тавсия этилган ёмғир сувини йиғиш тизимларини ўрганиш ва жорий этиш зарур.
Ўзбекистон Экологик партияси тегишли соҳа мутасаддилардан ушбу масалани беэътибор қолдирмасликка чақиради. Зеро, бизни келажакда сув тақчиллиги билан боғлиқ жиддий муаммолар кутиб турибди. Бу каби технологияларни тезроқ ўзлаштириш ва жорий этиш талаб этилади. Бу билан биз тоза ичимлик сувини тежашга катта қадам ташлаган бўламиз.
