Кўклам нафаси: Кўчатчи нархга талашмайди, даромади билан мақтанмайди
Кўчатчилик касбми ёки томорқадаги юмушми? Бу фаолиятни ўрганиш учун қаерда ўқиш керак ёки шогирд тушиб ўрганиладими, аждодлардан мерос қилиб олинадими? Бу ишда қанча даромад топилади, олинган фойдадан оила тебратиш мумкинми?
Аслида, кўчат етиштириш бир қараганда осондек туюлади, ниҳолдан қаламча олинади, ерга кўмилади, маълум вақтдан кейин илдиз ҳосил бўлиб, барг чиқара бошлайди. Тайёр бўлган кўчатни бозорга чиқарасану сотасан. Бир қарашда оддий туюлган бу касбнинг ҳам ўзига яраша сир-синоати бор.
Жомбойлик Мусурмон Ҳотамов 35 йилдан буён кўчат етиштириб, уларнинг «инжиқлик»ларини ҳам ўзлаштирган кўчатчилардан. Асли касби ўқитувчи бўлган Мусурмон бобонинг кўчат етиштиришга қизиқиши ҳам тасодифан уйғонган экан.
- 1985 йилда қишлоғимизга тиббиёт институти талабалари пахта теримига келишди ва бизникига жойлашишди, - дейди М.Ҳотамов. – Ўқитувчилардан бири кўчат етиштириш билан шуғулланаркан ва менга ҳамкорликни таклиф қилди. Томорқамнинг 10 сотих майдонига турли хил мевали кўчат қаламчаларини экдик. У менга кўчат тайёрлашнинг барча жиҳатларини ўргатди. Уч йилдан сўнг тайёр бўлган кўчатларни ўзи олди, бир қисми менга қолди. Турмуш ўртоғим билан бозорларга чиқариб сотдик. Ишонасизми, ўшанда кўчатдан кунига 150-200 сўм даромад қилардик, бу камида битта катта қўй пулига тенг эди. Мактабда 38 йил ишлаб, пенсияга чиққанимдан сўнг 1990 йилдан бошлаб кўчат етиштириш билан шуғулланаман. Йилига томорқадаги 8-10 сотих майдонда 10-15 мингтагача кўчат етиштираман, пайванд қиламан. Ҳозир кўчат етиштириш учун даладан 1 гектардан ортиқ ер олганмиз, у ерга қаламча экиб, тайёр бўлган кўчатни совуқ урмаслиги учун қиш олдидан томорқага келтириб қўямиз.
Боғбон томорқасида гилоснинг «Наполеон», «Минтапол», «Скина», «Шпанка» навлари, нокнинг «Дюшес», «Эрон ноки», «Ҳечечури» каби хориждан келтирилган навлардан маҳаллий иқлимга мос кўчатлар тайёрларкан. Олманинг «Тошкент», «Гала», «Семеренко», «Бойка», «Голден», «Зелёнка», олхўрининг «Ўзбекистон гўзали», «Испанка», «Венгерка», ўрикдан «Кўри Содиқ», «Руҳижон», «Ғўлини», шафтолининг «Лола», «Анжир шафтоли», «Старт», беҳи ёнғоқ каби мевали кўчатларини пайвандлайди. Ҳар қанча уринсак ҳам боғбон бободан кўчатнинг йиллик даромади қанча эканлигини билолмадик. Даромад мақтанилмайди, кўчат сотишда нархига талашилмаслигини билдирди. Энг муҳими, кўчатни пайвандлаш ва экишда эътибор қилиш керак бўлган жиҳатларни айтиб ўтди.
- Олхўрини ёввойи олчага пайванд қилган яхши, олма олмага, нокни беҳига пайванд қилса бўлади, лекин нокни ўзига, ҳеч бўлмаса, ёввойи нокка пайванд қилса, яхши ҳосил беради. Чунки беҳига қилинган пайванд тез ҳосилга киради, аммо тез қарийди, туби қўпорилиб кетади. Асосийси, танаси катта бўладиган мевага пайванд қилинса, кўчат яхши ривожланади, ҳосилдор бўлади, кўп йиллар мева беради. Кўчат экишда ҳам ковланган тупроқни кўчат тубига солмасдан, бошқа, қуёш кўрган тупроқ солиб экиш ва сув қуйиш лозим. Янги тупроқ ва сув лой бўлиб, илдизга ёпишади, бу кўчатнинг шу ерга тез мослашишига ёрдам беради.
Ўктам ХУДОЙБEРДИЕВ.
Соҳиб САЙФУЛЛАЕВ олган суратлар.
