Қўлёзмадаги яширин сирлар

Карел Чапек

(ҳикоя)

- Рубнер, - деди муҳаррир, - мана бу графолог Енсен билан учрашувга боринг; у бугун журналистлар саволларига жавоб беради. Айтишларича, бу оламшумул ҳодиса. У ҳақда ўн-ўн беш сатр берсангиз бўлади...

- Яхши, - тажрибали хизматчининг бефарқ оҳангида тўнғиллади Рубнер.

- Лекин ҳушёр туринг, ёлғонга берилманг, -  аввал ҳаммасини яхшилаб текшириб кўринг, иложи бўлса шахсан. Бекорга мен у ерга сиздек тажрибали мухбирни юбормаяпман.

- ... Жаноблар, бу илмий, аниқроғи, психометрик графологиянинг асосий тамойиллари, - хулоса қилди графолог Енсен ўз тушунтиришларида.  - Албатта, ушбу усулларнинг амалий қўлланилиши шунчалик мураккабки, мен битта маърузада уларни батафсил тушунтириб беролмайман. Ҳозир икки-учта қўл ёзуви таҳлилини кўрсатиш билан чекланаман. Марҳамат, жаноблар, менга бирорта қўлёзма намунасини тақдим этсангиз...

Бу лаҳзани кутган Рубнер дарҳол таниқли графологга қўл ёзувли қоғозни узатди. Енсен сеҳрли кўзойнагини тақиб, қоғозга қаради:

- Хў-ў-ш, аёл кишининг қўли, – тиржайди у. – Одатда эркаклар қўлёзмаси таҳлил қилиш учун ифодали ва қизиқарлироқ бўлади, лекин... У бурун остида нимадир деб ғўлдиради, қоғоз парчасига диққат билан қарар экан. - Ҳмм, - деди у бош чайқаб.

Сукунат ҳукм сурди.

— Айтинг-чи, бу... сизнинг яқин одамингизми? – тўсатдан сўради Енсен.

— Йўқ, йўқ, қўйсангизчи! - Рубнер қатъий эътироз билдирди.

- Жуда яхши, - деди буюк Енсен. — Унда эшитинг.

- Бу аёл ёлғончи! Юриш-туриши ғирт ёлғон. Бу унинг қўлёзмаси ҳақидаги биринчи таассурот: сохта одатлар, сохта табиат. Қолаверса, унинг руҳий даражаси анча паст; Мана бу қалин босимли чизиқларга қаранг... ниҳоятда пала-партиш, эҳтимол унинг уйида, бутунлай тартибсизлик ҳукмрон, ҳа! Мен сизга тушунтирганимдек, қўл ёзувининг асосий хусусиятлари одатлар, фазилатлар ва феъл хусусиятларини акс эттиради, улар дарҳол ва беихтиёр, таъбир жоиз бўлса, механик тарзда намоён бўлади. Аслида психологик таҳлил маълум бир шахс ўзини бошқаларга кўрсатишдан қўрқадиган ёки яширадиган хусусиятлар ва фазилатлардан бошланади. -Масалан, бу аёл, - давом этди Енсен бармоғини бурнига қўйиб, - у ўз фикрларини ҳеч ким билан баҳам кўрмайди. У қолоқ, аммо бу қолоқлик ҳам икки тубли: у ўз манфаатлари ортида ҳақиқий фикрларини яшира билади. Бу яширин ўйлар ҳам даҳшатли даражада аянчли. Мен буни маънавий дангасаликка бўйсундирилган бузуқлик, деган бўлардим.

Ушбу қўлёзмада жирканч талабчанлик разиллик билан уйғунлашганлигига эътибор қаратайлик. Бу одам хавфли саргузаштларга берилиш учун ўзига қулайлик яратишни жуда яхши кўради.

Албатта, агар имконият пайдо бўлса, у... ҳа, майли буниси бизнинг ишимиз эмас. Хуллас, у жуда дангаса ва сўзамол. У ўзи билан ўзи жуда оввора ва ҳеч кимни севмаслиги аниқ. Бироқ, ўзининг фаровонлиги учун у ўзига керакли одамга ёпишиб олади, уни севишини ва унга ғамхўрлик қилишини таъкидлайди.

Сўзларнинг бошланиши, ораси очиқ қолдирилган иборалар, юмшоқ чизиқларга эътибор қилинг. Қизиғи шундаки, ҳар бир оралари очиқ ёзув пасайиш билан тугайди, бу эса қўрқоқликни англатади. Бу аёл болаликдаги аллақандай руҳий шикастланишдан азият чекади; у доимо сирлари фош бўлиши ортидан моддий фаровонлигини йўқотишдан қўрқади. Афтидан, у оғриқли тарзда нималарнидир яшираётгандир... ҳм... Ҳар бир бундай беихтиёр таназзулдан сўнг у ўз иродасини, тўғрироғи, одат кучини тўплайди ва сўзларини беихтиёр дум қўйиш билан тугатади.

Хуллас, жаноблар, кўриб турганингиздек батафсил таҳлил бизнинг дастлабки, интуитив таассуротимизни тасдиқлайди. Хулосаларнинг бундай мос келишини биз ўзаро методик текширув деб атаймиз. Мажозий қилиб айтганда, бу аёл кимнингдир орқасига пичоқ уришга қодир. Аммо унинг дангасалиги... ва тасаввури заиф бўлганлиги боис бундай қила олмайди. Менимча, бу тавсиф етарли. Яна кимдадир қизиқарли қўл ёзуви намунаси борми?

Рубнер уйга булутдек ғамгин ҳолда келди.

— Нега бугун бунча кеч? — деди хотини. — Кечки овқатни бирор жойда едингизми? Рубнер унга қаттиқ қаради.

— Яна бошландими? — қўрқинчли тўнғиллади у.

Хотини ҳайратдан қошларини чимирди.

• Нимани бошлаяпман, ахир? Овқат ейсизми, деб сўрадим холос.

— Албатта! — деди нафрат билан Рубнер.  - Сен фақат қорин тўйғизиш ҳақида гапиришинг мумкин. Мана манфаатлар пастлиги! Доимий сафсата, сохта ҳис-туйғулар ва... у умидсиз қўлини силкитиб хўрсинди.

- Франци, - деди хотини хавотирланиб, - тинчликми, бирор кор-ҳол бўлдими?

- Аҳа! — киноя билан хитоб қилди эр. - Меҳрибончилик қиляпсизми?.. Мени алдайман деб ўйлама! Йў-ў-қ, азизим, куни келиб эркакнинг кўзи очилиб, ёлғонни,  аёлнинг унга фақат латта путталар учун ёпишиб олганини кўради... паст нафсият учун! Бррр, сесканиб кетди у,  - қандай қабиҳлик!

Рубнернинг рафиқаси нимадир демоқчи бўлиб, бошини чайқаб қўйди, у лабларини тишлаб, тезроқ тика бошлади. Сукунат ҳукм сурди.

- Атрофга қаранг! - хириллади Франци ва ҳар томонга маъюс ўгирилиб. Ҳамма ёқ пала-партиш... Албатта, майда-чуйда ишларда ўзига хос тартиб ва ​​одоб-ахлоқни сақлай билади, лекин жиддий ишларда... Бу латтанг нимаси?!

– Кўйлагингизни таъмирлаяпман, – деди хотини зўрға.

— Кўйлак таъмирлаяпсизми? истеҳзо билан кулди Рубнер. — У кўйлак ямаяпти, бу ҳақда бутун дунё билиши керак!

- Франци! — ҳайрон бўлиб хитоб қилди хотин. — Мен сизни хафа қилиб қўйдимми?

- Қайдан биламан? – ташланди унга Рубнер. -  Нима қилиб юришинг, нималарни ўйлашинг ёки нимани режалаштираётганингни билмайман. Мен сен ҳақингда ҳеч нарса билмайман, чунки сен ҳамма нарсани яшира олишни жуда яхши биласан.

— Илтимос! - Қизишиб кетди Рубнерова хоним. - Буниси ошиб кетди! Яна бир оғиз сўз айтсангиз... У ирода билан ўзини қўлга олди. - Азизим,  сизга нима бўлди ўзи?

- Аҳа! – Рубнер ғолибона бақирди. - Ана! Нимадандир қўрқаяпсан? Тушундим, сирларинг фош бўлиб кетишидан қўрқасан? Тўғрими? Билаамаан, мен биламан! Бутун дангасалигингга қарамай макр ишлатиб,  бир иккита фитна бошлаш имкониятини қўлдан бой бермайсан, а?

 Хотин ҳайратдан қотиб қолди. У йиғламсираб, тикаётган нарсасини ерга ташлаб, ўрнидан турди.

- Тўхта! —  бақирди Рубнер нафрат билан. - Энг қабиҳ макр кўз ёшлари қилиш!

Аммо хотини энди буни эшитмади: йиғисини ушлаб, ётоқхона томон югурди.

Кўчага чиқиб, Рубнер ўзининг севимли ресторани ёнида тўхтади.

— Ҳозиргина газетангизни ўқиб турувдим, — кўзойнаги устидан тикилиб саломлашди у билан тамадихона эгаси Плечка Янчек. - Графолог Енсенни мақташаяпти.

- Жаноб Янчек, менга бифштекс бера қолинг, лекин унчалик қаттиқ бўлмасин... Ҳа, бу Енсен мўъжиза. У қўлёзмани мутлақо илмий аниқлик билан таҳлил қила олади.

- Бу ўта кетган фирибгарлик, мен сизга айтсам, - таъкидлади Плечка. - Жаноб, мен илм-фандан бошқа барча нарсага ишонаман. Масалан, витаминларни олайлик - улар ихтиро қилинишидан олдин одамлар нима еяётганини биларди. Ҳозир эса билмайди. Энди бу бифштекс таркибида номаълум "ҳаётий омиллар" бор эмиш! – эътироз билдирди Плечка.

- Графология бутунлай бошқа нарса, - жавоб қайтарди Рубнер. — Мен сизга бир мисол келтираман, бир киши – унинг исмини айтмайман, Енсенга хотинининг қўлёзмасини берди. У эса ҳусниҳатга бир қараб, дарҳол аёлнинг бутунлай ёлғончи, иккиюзламачи, дангаса, исрофгар ва сергап эканлигини билиб олди. Тасаввур қиляпсизми, бу одамнинг ранги ўликдек оқариб кетди, чунки бу ҳақиқат эди. У йигирма йил давомида у билан бахтли яшаган ва ҳеч нарсани сезмаган! Йигирма йиллик турмушида у хотинида Енсен бир қарашда кашф этган нарсанинг ўндан бирини ҳам кўрмаган экан! Қойилмақом-а? Бу сизни ишонтириши керак!

- Ҳайронман, - деди Плечка, - йигирма йил давомида ҳеч нарсани сезмаган бўлса унинг эри...

— Сўраманг! Бироз шошиб эътироз билдирди Рубнер. — Аёл шунчалик муғомбирлик қилганки, эри ҳам ўзини у билан бахтли яшаётганига ишониб келган. Бахтли одамнинг кўзи кўр. Фақат у бу масалага  илмий жиҳатдан ёндашмаган, холос.

— Энди, улар ажрашса керак? — гапга аралашди ресторан эгаси.

- Билмайман, - бепарво жавоб қилди Рубнер. - Бундай майда-чуйда нарсалар мени қизиқтирмайди.

— Қизиқ! Бундан чиқди хат ёзиш ҳам хавфли экан-да?

- Айнан, - тасдиқлади Рубнер. - Графологиянинг суд-тиббиёт экспертизаси учун аҳамиятини тасаввур қила оласизми? Дейлик, қўлёзмасидаги "иккинчи даражали ўғрилик белгилари" мавжуд бўлган ўғри бирор нарсани ўғирлашидан олдин ҳибсга олиниши мумкин.  Графологиянинг келажаги жуда зўр! Бу ҳақиқий фан, бунга ҳеч қандай шубҳа бўлиши мумкин эмас.

Рубнер соатига қаради.

— Ҳм, соат ҳам ўн бўп қопти, мен уйга кетишим керак.

— Нега бугун бунчалик эрта? — сўради Плечка.

- Ҳа, - деди Рубнер оҳистагина, - хотиним уни доим ёлғиз қолдириб қўйишимдан нолиб қолмасин…

1928 йил.

Баҳора Муҳаммадиева таржимаси.