Самарқанд кандакорлик мактаби ҳақида биласизми?
Кандакорлик - металл буюмларга ўйиб, чизиб, нақш ишлаш санъати бўлиб, ўзининг жозибаси, машаққатли меҳнати билан эътиборли. Офтоба, қумғон, кўза, шамдон, лаганлардаги ўсимликсимон, яъни ислимий ҳамда ҳандасий нақшлар билан безатилади. Ҳар бир буюмга ишлов бериш ҳам устанинг нозик дидини, сабрини шакллантиради. Уста ишини кузатар экансиз, секин ҳаракатлар билан оддий рўзғор буюмини санъат даражасига етказганига гувоҳ бўласиз.
Дастлаб буюмларга афсоналардаги қаҳрамонлар тасвири ишланган бўлса, араблар истилосидан кейин тасвирлар ўрнини ҳандасий нақшлар, безак даражасига етказиб ишланган араб ёзув (байт)лари эгаллаган. Темурийлар даврида янги усуллар юзага келиб, ушбу санъат тури жуда ривожланиб, безак турлари кўпайган. XVIII- XIX асрларда кўп вилоятларда кандакорлик марказлари очилган. Жумладан, Самарқандда ҳам кандакорлик мактаби вакиллари буюмларни шабаки усулида (панжарасимон) безаган, нақш замини чекма гуллар билан пардозланган. XIX аср охири XX аср бошларида ясалган чойдиш, мис кўза, коса, лаган, лали, кашгул, офтоба, қумғон, шағамдон, самовар кандакорлик буюмлари сифатида чиройли безалган. 1930 йилда илк бор металл сиртига кимёвий моддалар таъсир эттириб нақш, тасвир яратиш услуби бошланган.
Бугун Самарқандда ҳам кандакорлик санъати вакиллари кўп. Шулардан бири Регистон майдонидаги Шердор мадрасасида фаолият юритиб келаётган Нутфилло Саидовдир. Уста шогирдлари билан юртимизга келаётган хорижлик ва маҳаллий сайёҳларга ўз санъатини намойиш этиб келаётган ҳунармандлардан.
- 1973 йил Бухородаги кандакор уста Миржон Aҳмедовга шогирд тушиб, бу ҳунарнинг сир-асрорларини мукаммал ўрганганман, - дейди Н.Саидов. – 1980 йилда Бухородан Самарқандга кўчиб келиб, ўз ҳунарим ортидан танилдим. Укам, фарзандларим, набираларим ва кўплаб шогирдларим касбим давомчилари. Ҳунаримиз орқасидан халқаро кўргазмаларда иштирок этиб, Дубай, Канада, Европа, Россия, Қозоғистон, Қирғизистон каби давлатларда кандакорлик санъатининг нозик сирларини намойиш этганмиз.
Самарқанд кандакорлик санъатига чет эллик сайёҳларнинг қизиқиши катта. Уларнинг ҳайрат билан боқишларини кўрган ҳунарманд уста буюмларга уларнинг исмларини гўзал нақшлар билан ёзиб беради.
Дилноза ҒАНИЕВА.
