Қуш уясида кўрганини қилади. Нега биз бу нақлга қарши ишлаймиз?

Очиғи, ушбу мақолани ёзишимга яқинда кўрганим – бир воқеа сабаб бўлди. Бекатда турган эдим. Унинг ёнидаги дўкондан ранг-баранг елим халтачалар кўтариб чиқаётган кишиларга кўзим тушди...

Халтачаларда эса ичимликларнинг кўзни яшнатадиган суратлари чизилган. Айримлари ҳашамдор, тағин турфа шаклдаги кўриниши бежирим шишаларни кўз-кўз қилиб, қўлида ушлаб чиқяпти. Гўё уларнинг салоҳияти ана шу дўкондан энг қиммат спиртли ичимлик олиб чиққани билан белгиланади. Машинада эса уни оила аъзолари кутиб турибди. Айримлари рулда шу қадар кибр билан ўтиришадики, ёқангни ушлайсан.

Шу ўринда иккинчи бир воқеани ҳам эслатиб ўтай. Бугунги кунда ресторанларда ёш йигит-қизларнинг хизмат қилиб пул топаётганлиги сир эмас. Майли, бу меҳнат, пул топишнинг йўли. Аммо…

Ресторанда хизмат қилган йигитларнинг бири билан суҳбатлашяпман.

- Болам, ҳозир ароқнинг зўри қайси?

- "Ташвино"никида, ака.

- Қайси бирини кўпроқ сўрашяпти?

- Ҳамма янги чиққанидан сўрайди.

- Нега? - сўрайман ундан.

У эса "чунки уч ойнинг ичида ясамаси чиқади-да", дейди тортинмай. "Ароқ кўп ичиляптими тўйларда?", сўрайман яна. "Унчалик кўп эмас-у, лекин энг зўр ароқларни очиб ташлашади-да. Ҳозир виски ичиш мода бўлган. Аёллар ҳам шуни талаб қилишади", деди у.

Энди тасаввур қилинг. Ўз вилоятида ўлкашунослик ёки бошқа тарихий музейлар, улуғ обидалар қаердалигини билмаган, ҳатто у ерларга қадам босмаган ўспирин нимадан ибрат оляпти? У уясида нимани кўряпти? Ўша очиб ташланган, номи чиққан ичимликлардан ҳавас учун татиб кўрмаслигига кафолат бера оласизми?! Мени қийнаётган ана шу саволдир.

Бутун дунёда ичкиликбозликка, тамаки чекишга қарши кураш кетаётган бир пайтда спиртли ичимликлар дўконларини кеча-ю кундуз очиб қўйишимиз, у ердан истаган кишининг маҳсулот олишига имкон беришимиз, ресторанларда фарзандларимизнинг нигоҳини қимматбаҳо алкоголь билан очишимиз биз, катталар учун гуноҳ эмасми?!

Яна бир ҳолат хотиримга келди. Меҳмондорчиликда бир танишим оила аъзолари ва келган меҳмонлар ҳузурида мактабда ўқийдиган ўғлига "Болам, шкафдаги Швейцариядан келган вискини олиб кел", деди. Бола обкелди. Кейин отаси уйида ичимликлардан тўплаган бисотини номма-ном мақтаб кетди. Ҳатто унга "Ҳой, биродар, ёши улуғ меҳмонлар, болалар олдида ичимликни мақтагандан кўра, уйда қанча китобингиз борлигини айтинг", дейишдан тийилдим. Чунки унга бу гапим таъсир қилмасди, айтсам, хафа бўлиши ҳам тайин эди. Энди ўзингиз ўйланг, бола уйида нимани кўряпти?

Авваллари маҳаллада бирорта ичадиган бўлса, унинг башарасига қараб билардик. У ҳам ўзини одамлардан четга олиб юрарди. Бугунги ичувчиларда ҳаё қолмади. Қимматбаҳо костюм-шим, бўйинбоғларда дўкондан ҳамманинг кўз ўнгида қимматбаҳо ичимликни олиб кетишади. Шунақа тоифа ичкичлар ҳам кўпайган. Ичкиликни уйдагилардан, айниқса, ота-онадан яшириб, бир амаллаб ичардик. Бугун эса ота-бола бир дастурхонда "қани, олдик" деяпти.

Қуш уясида нимани кўряпти? Наҳотки биз ичкиликбозликни унинг идишларида, халтачаларида "санъат"га айлантирмоқчи бўляпмиз. Келгусида уларнинг номи "ширин", "лайли", "оромижоним", "дўстим", "қадрдоним", "севгилим" деб аталмаслигига кафолат бера оласизми?

Шу ўринда кўнглимдаги бир гапни айтиб ўтсам. Албатта, замонавий иқтисодиётда бренд деган нарса жуда керак. У мамлакатни, ишлаб чиқарувчини элга танитади, бозорини чаққон қилади. Лекин камина 80 ёш атрофида ҳам хорижлик давлатларга оид брендларда давлат кўрмаганман. Биз эса "Ўзбекистон", "Самарқанд", "Регистон", "Қўқон" каби буюк номларни қўяяпмиз.

Бунинг ўрнига ичкилик туфайли обрўси тўкилган, кўнгилсизликка учраган, одамлар ҳақидаги воқеаларни, уларнинг статистикасини бериб борсак, болаларимизга бу ибрат бўлмайдими? Ўшанда улар ичкилик ҳар бир бало-ю офатнинг сабабчиси эканлигини равшан билиб олишади.

Сарлавҳадаги нақлни деярли ҳар кун такрорлаймиз. Лекин унга риоя қилмаймиз: меҳмон кутсак, дастурхонга нондан аввал ичимлик қўямиз, спиртли ичимликлар дўконлари пештахтаси жимжимадор, ширакайф одамга иддао қилишни билмаймиз, давраларда ичмайдиган одамга ҳам мажбурлаш одатимиз бор ва ҳоказо. Биз қачон қутуламиз бу иллатдан. Уйида кўрганини қилаётган фарзандларимизга иддао қилишни қачон тугатамиз?

Ушбу мақолани ёзишимдан мақсад шулким, ҳар ким ана шу саволларга ҳар кун, ҳар лаҳза жавоб бериб турса…

 Жўрақул Нарзуллаев,

 фахрий журналист.