O‘zbekiston–Yaponiya: ta’lim va hamkorlikning yangi sahifasi
Shu kunlarda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rasmiy tashrif bilan Yaponiyada bo‘lib turibdi.
Tashrif doirasida davlatimiz rahbari Yaponiya Imperatori Naruxito bilan samimiy uchrashuv o‘tkazdi — bu O‘zbekiston va Yaponiya o‘rtasidagi do‘stlik hamda strategik sheriklikni yanada mustahkamlashdagi muhim voqea ekanligi ta’kidlandi.
Uchrashuvda ikki mamlakat o‘rtasida allaqachon rivojlanib borayotgan ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorlik alohida qayd etildi. Xususan, hozirga qadar 3 mingdan ortiq o‘zbekistonlik mutaxassislar Yaponiyada amaliyot o‘tagan, 440 dan ziyod talaba esa stipendiya asosida yapon oliygohlarida ta’lim olgan. Bundan tashqari, O‘zbekistondagi 7 universitetda yapon tili o‘qitilishi ham hamkorlikning mustahkam asoslaridan biri bo‘lib xizmat qilmoqda.
Yapon ta’lim tizimi butun dunyo bo‘ylab yuqori sifat bilan tanilgan. Uning ustun tomonlari quyidagilardan iborat:
- Intellektual intizom va amaliy yo‘naltirilgan bilimlar: yapon maktab va oliy ta’lim muassasalari nafaqat nazariy bilimlarni, balki real hayotdagi muammolarni yechish ko‘nikmalarini ham berishga katta e’tibor qaratadi;
- texnologik innovatsiyalar: Robototexnika, sun’iy intellekt, muhandislik va boshqa sohalarda yapon ta’limi talabalarni global standartlarga mos tayyorlaydi. Bu esa O‘zbekiston yoshlari uchun raqobatbardosh kompetensiyalarni shakllantirish imkonini beradi;
- madaniyat va samarali mehnat muhiti: Yaponiyada ta’lim olgan yoshlar intizom, mehnatsevarlik va samaradorlik qadriyatlarini o‘zlashtirib, bu tajribani vatanimizga olib keladilar.
Shu nuqtai nazardan, O‘zbekiston uchun ham yapon pedagogik yondashuvlar va ta’lim tizimining eng yaxshi amaliyotlarini keng joriy etish muhimdir. Bularga quyidagilar kiradi:
- STEM ta’limini chuqurlashtirish: Matematika, fizika, informatika va texnologiya fanlarining innovatsion dasturlaridan ilhomlanib, milliy ta’lim standartlarimizni yangilash mumkin.
- Amaliyotga yo‘naltirilgan o‘quv dasturlari: yapon maktablarida keng qo‘llanadigan laboratoriya ishlari, loyiha asosida o‘qitish va amaliy mashg‘ulotlar O‘zbekistonda yoshlarning bo‘lajak kasbiy ko‘nikmalarini oshiradi.
- Yapon tili va madaniyatini kengroq o‘rgatish: bu nafaqat tilni, balki ikki xalq o‘rtasidagi madaniy almashinuvni yanada chuqurlashtiradi.
- Hamkor oliygohlar tarmog‘ini kengaytirish: talaba almashinuvi dasturlari, qo‘shma kurslar va ilmiy loyihalar yoshlarni chet el tajribasiga yaqinlashtiradi.
Yaponiya tajribasi nafaqat ta’lim, balki huquq tizimi jihatidan ham O‘zbekiston uchun muhim o‘rnak bo‘la oladi. Yapon huquq tizimi kontinental (roman-german) huquq oilasiga mansub bo‘lib, unda qonun ustuvorligi, huquqiy aniqlik va institutlar barqarorligi asosiy tamoyillar hisoblanadi. Bu jihatlar O‘zbekiston huquqiy tizimiga ham yaqin.
Masalan, Yaponiyada ta’lim huquqi aniq va tizimli tarzda tartibga solingan. “Ta’lim to‘g‘risida asosiy qonun” (Basic Act on Education) orqali nafaqat ta’lim bosqichlari, balki o‘qituvchining maqomi, talabaning huquqlari va davlatning ta’lim sohasidagi majburiyatlari belgilangan. Ushbu qonun ta’lim sifatini davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi sifatida mustahkamlab, inson kapitaliga sarmoya kiritishni huquqiy kafolatlaydi.
Yana bir muhim jihat — yapon huquqiy ta’lim tizimi. Yaponiyada huquqshunoslar tayyorlash jarayoni nazariya va amaliyot uyg‘unligiga asoslangan. Yuridik fakultetlardan keyin maxsus Law School tizimi orqali sudya, prokuror va advokatlar tayyorlanadi. Bu model huquqshunoslarning nafaqat bilimli, balki amaliy mas’uliyatni chuqur anglaydigan mutaxassis bo‘lib yetishishiga xizmat qiladi.
Shuningdek, Yaponiyada nizolarni sudgacha hal qilish mexanizmlari keng rivojlangan. Mediatsiya va kelishuv institutlari qonun bilan qo‘llab-quvvatlanadi, bu esa sudlar yuklamasini kamaytirib, jamiyatda huquqiy madaniyatni oshiradi. Mazkur tajriba O‘zbekistonda sud islohotlari va mediatsiya institutini yanada rivojlantirish uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Shu bois, O‘zbekiston–Yaponiya hamkorligi doirasida yapon huquq tizimining ta’lim, kadrlar tayyorlash va nizolarni hal etish bo‘yicha ilg‘or yondashuvlarini o‘rganish va moslashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu nafaqat ta’lim sifatini, balki umumiy huquqiy davlat tamoyillarini mustahkamlashga xizmat qiladi.
O‘zbekiston va Yaponiya hamkorligining ta’lim sohasida mustahkamlanayotgan aloqalari yoshlarimizning dunyoqarashi kengayishiga hamda mamlakatimizning raqamli va intellektual salohiyatini kuchaytirishga xizmat qiladi. Prezident Sh.Mirziyoyevning bu tashrifi mazkur yo‘nalishda yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda.
Abdulaziz Abdurazzoqov,
Toshkent davlat yuridik universiteti kiber huquq kafedrasi o‘qituvchisi.
