Бандликка оид қонунчиликда нималар ўзгарди?

Яқинда "Аҳолининг бандлигини таъминлаш тўғрисида"ги қонун янги таҳрирда қабул қилинди. Қайд этиш лозимки, қонун бир неча объектив сабабларга кўра, янги таҳрирда ишлаб чиқилди.

Хусусан, 1998 йилда қабул қилинган амалдаги "Аҳолининг бандлигини таъминлаш тўғрисида"ги қонуни меҳнат бозорининг ҳозирги ҳолати ва ҳақиқатини акс эттирмай қолди. Оқибатда, меҳнат органлари томонидан кўрсатиладиган хизматлар бир нечта қонуности ҳужжатлари билан тартибга солинди.

Бундан ташқари, амалдаги қонунда тадбиркорликни рағбатлантириш, ўзини ўзи иш билан таъминлаш, шахсий уй участкаларини ривожлантириш ва ишсизларни касб-ҳунарга ўқитишга оид нормалар белгиланмаганди. Шунингдек, бугунги кунда ахборот тизимларидан фойдаланиш, аҳолининг бандлигини ташкил этишда масофадан туриб ишлаш, коворкинг марказлари, тадбиркорлик фаолиятига жалб қилиш каби шакллари, бандлик хизматларини кўрсатишда рақамли технологиялардан фойдаланиш каби амалиётни қонун йўли билан тартибга солиш зарурати туғилмоқда.

Яъни, иш билан таъминлаш, ишсизликдан ҳимоя қилиш, меҳнат бозорини тартибга солиш ва меҳнат миграцияси билан боғлиқ янги муносабатларни қонуний тартибга солиш амалдаги қонунни янги таҳрирда ишлаб чиқишни тақозо этди.

Янги таҳрирдаги қонун меҳнат бозори ва иш билан бандликни сифат жиҳатидан ривожлантириш, асосийси, ижтимоий ҳимояга муҳтож одамларни иш билан таъминлашни кучайтириш, уларни моддий қўллаб-қувватлаш, меҳнат бозорида замонавий инфратузилмани яратиш ҳамда хизматлар кўламини кенгайтиришга хизмат қилади.

Негаки, қонунга кўра, маҳаллий меҳнат масъуллари маслаҳат олиш пайтида иш қидирувчилар ва ишсизларга қуйидагилар тўғрисида маълумот беради:

- бандлик тўғрисидаги қонун ҳужжатлари;

- бўш (бўш) иш жойларининг мавжудлиги, шу жумладан, тегишли ҳудудда жойлашган ташкилотларда, иш ҳақи миқдори ва бўш иш жойларида меҳнат шароитлари:

- янги ташкил этилган иш ўринлари ва ривожланиш дастурлари;

- касбий тайёргарлик, қайта тайёрлаш ва малака ошириш имкониятлари ва шартлари;

- якка тартибдаги иш билан банд бўлган шахс мақомини олиш тартиби;

- субсидиялар ва грантлар;

- шахсий бизнесни яратиш имкониятлари, бошланғич лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш чоралари, шунингдек, стандарт бизнес режалар.

Иш берувчилар эса бандлик соҳасидаги давлат сиёсатини амалга оширишда қуйидагича иштирок этишади:

- иш жойларини захиралаш ва аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифаларини захираланган иш жойларига ишга жойлаштириш;

- ҳар ойда бўш иш ўринлари мавжудлиги тўғрисидаги маълумотларни, шунингдек, ҳар бир ходимни озод қилишдан икки ой олдин кечиктирмасдан кўрсатиб, ишчиларнинг яқинда бўшатилиши тўғрисида маълумотни маҳаллий меҳнат органларига тақдим этиш;

- меҳнат муносабатларини тартибга солувчи шартномалар ва битимлар шартларини бажариш;

- ходимларни касбий тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ташкил этиш учун шароит яратиш.

Маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари тегишли ҳудудда аҳолини иш билан таъминлаш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишларини амалга оширади. Бунда, аҳолини иш билан таъминлашга кўмаклашиш бўйича ҳудудий дастурларни, янги ишлаб чиқариш қувватларини ва иш ўринларини яратиш бўйича минтақавий инвестиция лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва амалга оширишни таъминлайди.

Шунингдек, аҳолини иш билан таъминлаш, иш ўринларини яратишни рағбатлантириш, ишсизлик даражасини пасайтириш чораларини кўради.

Янги иш ўринларини яратишни рағбатлантириш бўйича минтақавий фондларнинг фаолиятини бошқариш ҳам маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларининг асосий вазифаси сифатида белгиланди.

Елена КОМПОЛШИК,

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати, «Адолат» СДП фракцияси аъзоси.