Чигиртка балоси: Унга қарши қандай курашилади?
Аввал Самарқанд ҳудудида чигиртканинг қишлоқ хўжалик экинларига катта зарар етказиш ҳолатлари жуда кам учраган ёки сезилмаган. Бироқ кейинги йилларда иқлим ўзгариши, қурғоқчиликнинг ортиши туфайли чигиртка кўплаб ҳудудларда аэкинларга жиддий зарар етказмоқда.
Мисол учун, бир неча йил олдин вилоятнинг Нуробод, Қўшработ каби лалми ҳудудларида чигиртка кўпроқ кузатиларди. Ҳозир эса Булунғур, Жомбой, Каттақўрғон, Пайариқ, Паст Дарғом, Самарқанд туманларининг тоғ ва тоғ олди ҳудудларида ҳам чигиртка кўпаймоқда.
- Вилоят туманларининг тоғ ва тоғ олди яйловларида 2025 йил мавсумида зараркунандалар ўчоғига айланиши мумкин бўлган 71 минг 760 гектар майдонда кузатувлар ташкил қилиниб, 66 минг гектар майдонда зарарли чигирткаларга қарши кимёвий ишловлар ўтказилиши белгиланган, - дейди вилоят ўсимликлар карантини ва ҳимояси бошқармаси қошидаги чигиртка ва тут парвонасига қарши кураш хизмати бошлиғи ўринбосари, бош агроном Жамолиддин Абдуғаниев. - Шундан Нуробод туманида 24 минг гектар, Каттақўрғон, Булунғур ва Жомбойда 3 минг гектардан, Пайариқда 12 минг, Самарқанд туманида 1300 гектар, Қўшработ туманида 14 минг, Иштихон туманида 4500 гектарни ташкил қилади. Ҳозир кунига ўртача 1250 гектар майдон зараркунандалардан тозаланмоқда. Иссиқ ва қуруқ иқлим чигирткаларнинг имконини ошириб юбормоқда.
Вилоятнинг тоғ ва тоғ олди яйловларида зарарли чигирткаларнинг Марокаш, воха чигирткаси (Италия прус) каби турлари кўп учрайди. Унга қарши кимёвий ишловлар ўтказиш учун Нуробод, Жомбой, Қўшработ, Пайариқ туманларида 4 та отряд ташкил қилинган. Улар зарарли чигирткаларга қарши кимёвий ишлов ўтказиш учун бугунги кунда қўл аппаратлари, 6 дона "ОВХ-600", 6 дона "ВП-1" пуркагичлари ва 3 та "Пикап" автомашинасига ўрнатилган УМО пуркагичлари, 2 дона "ИСУЗИ" 5 тонналик сув ташиш техникаси жалб қилиниб, ишловлар ўтказилмоқда.
Бизда катта ташвиш уйғотган ҳолат Қўшработ туманида кузатилмоқда. Тумандаги 14 минг гектар майдонга кимёвий ишлов режалаштирилиб, шундан 5 минг гектари кузатувга олинганди. Аммо назоратдаги майдонлардан бир неча баробар кенгроқ ҳудудда зараркунанда галалари пайдо бўлди.
Нуробод туманида кузатувдаги 24 минг гектар майдоннинг салкам 19 минг гектарида чигиртка кўпайиши қайд этилди.
Аслида вилоятимизда чигиртканинг 10 дан ортиқ тури учрайди, лекин асосан тоғ ва тоғ олди яйловларида чигиртканинг Марокаш ва Италия пруси турларига қарши кимёвий ишловлар ўтказилади. Чунки бу турлар барча қишлоқ хўжалиги экинлари ва яшил ўсимликларга катта зарар етказади. Чигиртканинг энг зарарлиси, яъни биз кимёвий ишлов ўтказадиган Марокаш чигирткалари йилнинг келишига қараб март ойи охири апрель ойи бошларида тухумдан чиқади. Шундан июнь ойи охирларигача ҳаёт кечиради. Улар фаоллашиши йилнинг келишига қараб июнь ойининг биринчи ўн кунлигидан бошланиб, 7-10 кун давом этади ва кўпайишига об-ҳавонинг қулай келиши таъсир қилади.
Маълумотларига кўра, ўтган йили вилоят бўйича 13 715 гектар майдон чигирткадан зарарланган бўлса, жорий йилда бу кўрсаткич аллақачон 70 минг гектарга етган. Айниқса, чорва моллари боқиладиган майдонларда зарарланишлар катталигича қолмоқда. Лекин шуниси аҳамиятлики, чигиртка сони ўтган йилгидан ўзгармаган, яъни кўпаймаган. Ўтган йилдан фарқли ўлароқ, жорий йилда ёғингарчиликнинг кам бўлиши ва ҳароратнинг исиб кетиши, яйлов ва далаларда яшил ўсимликларнинг тез қуриб қолиши туфайли чигирткалар озуқа излаб аҳоли истиқомат қилаётган ҳудудлар томон ҳаракатланмоқда. Шу боис, чигирткага қарши кураш асносида аҳоли орасида тушунтириш ишлари олиб борилмоқда. Уларга ҳашоратларга қарши қўлланилаётган кимёвий дорилар мутлақо бепул ва одамларга зарарсизлиги, биргаликда ҳаракат қилсак чигиртка экинларга катта зарар етказмасдан олдини олиш мумкинлигини тушунтирилмоқда.
Ўктам ХУДОЙБЕРДИЕВ.
