Келинни келин эмас, қизим денг
Узумбоғ ўртасига қўйилган сўрида онам билан гурунглашиб ўтирардик. Кимдир чақирди, қўшни аёл экан.
“Келинг, қўшнижон, бир пиёла чой устида гаплашамиз, қизим келган, баҳонада кўришиб оласизлар”, дея уйга чорлади. Ҳол-аҳвол сўрашгач, қўшни хола келинидан арзиҳол қила бошлади.
– Дардимни кимга айтишни билмай сизга чиқдим-да, ая. Маҳалланинг каттаси, саккиз келин тушириб кўчага овози чиқмаган, менга ҳам тўғри йўлни кўрсатар, дедим. Пешонам шўр экан, лой тепиб уй тикладим, кетмон чопиб, пилла боқиб тўй қилдим. Келиним дангаса, ишёқмас чиқди. Ота-онаси яхши одамлар деб, келин қилгандим, олманинг тагига олма тушмаган экан. Тушганига уч ой бўлди, янги келин, уйқуси очилмади, дедим, бошқоронғи ўтиб кетар деб сабр қилдим, қизларим кўча супурса, сув сепдим маҳалладан уялиб. Бугун онасини чақириб қизининг найрангларини айтиб, кўтар кўрпа-тўшагингни, демоқчиман...
Гапларини тинглаб бўлган онам, оғир тин олди-да, вазминлик билан: “Қани, қўшни, мен билан юринг”, деб аёлни ҳовли этагига етаклади. Воқеалар ривожи қандай кечаркин деб (журналистман-да) изма-из боравердим. Ғўзапоя ғарами тагида ётган товуқни кўрсатиб шундай деди:
− Мана бу курк товуқ ўн кундан бери шу ерда ётади. Сизлар товуқ боқмайсиз, мол-қўйга қизиқмайсиз, буларнинг ҳам ўзига хос ҳаёти бор. Она товуқ жўжа очадиган пайтда дон емай, сув ичмай, қоронғи жойда ўзи билан ўзи андармон бўб қолади. Қаранг, ёнида дон, сув, бир сиқим беданинг майсаси ҳам бор. Кўнгли тусаганда донлаб олар, деб парвариш қиламан. Одам қорасини кўрса, ҳурпайиб тумшуғини ерга тираб ётиб олади. Ҳали очилмаган жўжаларини кимдир нобуд қиладигандек бетоқат бўлади. Сигир томонга назар солинг, туққанига бир ой бўлди. Бузоқчаси эркин ўссин деб бўйнига арқон солмаймиз. Қўзиси дуркун бўлсин учун совлиқни қиш чилласидан бери емлаймиз. Бу жониворлар нари борса уч-тўрт йилда одамга емиш бўлади. Келинингиз наслингизнинг давомчиси-ку! Соғлом бола туғилиши учун онаси соғлом бўлиши керак. Биз ундай эдик, биз бундай эдик, деб ҳозирги ёшларнинг асабини емириш керак эмас. Сизу бизнинг давримиз бошқа эди. Ҳозиргилар жуда нозик. Биласиз, келинларим ҳаммаси уйли-жойли. Керагида улар менга хизмат қилади. Уларга даркор бўлганда сочим супурги, қўлим косов бўлди. Оғзига ёқадиган таом пишириб едирдим, кўнгли тусаганда ейди, деб, олма, анорни токчасига териб қўйдим. Ўзим емаганни уларга илиндим. Келинни болам, деб қабул қилсангиз, бола бўлади, келин деб нари сурсангиз бегоналигича қолаверади. Сиз уни ҳайдашни ўйламанг, унинг ўрнига ерда ўсиб ётган жағ-жағу отқулоқлардан териб кўк чучвара пишириб беринг. Мана, мана бу сузмани обчиқиб токчасига қўйинг, – деб насиҳат қилдилар.
Қўшни онамдан эшитган панду насиҳатларни юрагига муҳрлади. Мен эса кейинги авлод - ёшлаларга ҳам хизмат қилсин учун қоғозга муҳрладим...
Мунаввара Усмонова.
