Kelinni kelin emas, qizim deng
Uzumbog‘ o‘rtasiga qo‘yilgan so‘rida onam bilan gurunglashib o‘tirardik. Kimdir chaqirdi, qo‘shni ayol ekan.
“Keling, qo‘shnijon, bir piyola choy ustida gaplashamiz, qizim kelgan, bahonada ko‘rishib olasizlar”, deya uyga chorladi. Hol-ahvol so‘rashgach, qo‘shni xola kelinidan arzihol qila boshladi.
– Dardimni kimga aytishni bilmay sizga chiqdim-da, aya. Mahallaning kattasi, sakkiz kelin tushirib ko‘chaga ovozi chiqmagan, menga ham to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatar, dedim. Peshonam sho‘r ekan, loy tepib uy tikladim, ketmon chopib, pilla boqib to‘y qildim. Kelinim dangasa, ishyoqmas chiqdi. Ota-onasi yaxshi odamlar deb, kelin qilgandim, olmaning tagiga olma tushmagan ekan. Tushganiga uch oy bo‘ldi, yangi kelin, uyqusi ochilmadi, dedim, boshqorong‘i o‘tib ketar deb sabr qildim, qizlarim ko‘cha supursa, suv sepdim mahalladan uyalib. Bugun onasini chaqirib qizining nayranglarini aytib, ko‘tar ko‘rpa-to‘shagingni, demoqchiman...
Gaplarini tinglab bo‘lgan onam, og‘ir tin oldi-da, vazminlik bilan: “Qani, qo‘shni, men bilan yuring”, deb ayolni hovli etagiga yetakladi. Voqealar rivoji qanday kecharkin deb (jurnalistman-da) izma-iz boraverdim. G‘o‘zapoya g‘arami tagida yotgan tovuqni ko‘rsatib shunday dedi:
− Mana bu kurk tovuq o‘n kundan beri shu yerda yotadi. Sizlar tovuq boqmaysiz, mol-qo‘yga qiziqmaysiz, bularning ham o‘ziga xos hayoti bor. Ona tovuq jo‘ja ochadigan paytda don yemay, suv ichmay, qorong‘i joyda o‘zi bilan o‘zi andarmon bo‘b qoladi. Qarang, yonida don, suv, bir siqim bedaning maysasi ham bor. Ko‘ngli tusaganda donlab olar, deb parvarish qilaman. Odam qorasini ko‘rsa, hurpayib tumshug‘ini yerga tirab yotib oladi. Hali ochilmagan jo‘jalarini kimdir nobud qiladigandek betoqat bo‘ladi. Sigir tomonga nazar soling, tuqqaniga bir oy bo‘ldi. Buzoqchasi erkin o‘ssin deb bo‘yniga arqon solmaymiz. Qo‘zisi durkun bo‘lsin uchun sovliqni qish chillasidan beri yemlaymiz. Bu jonivorlar nari borsa uch-to‘rt yilda odamga yemish bo‘ladi. Keliningiz naslingizning davomchisi-ku! Sog‘lom bola tug‘ilishi uchun onasi sog‘lom bo‘lishi kerak. Biz unday edik, biz bunday edik, deb hozirgi yoshlarning asabini yemirish kerak emas. Sizu bizning davrimiz boshqa edi. Hozirgilar juda nozik. Bilasiz, kelinlarim hammasi uyli-joyli. Keragida ular menga xizmat qiladi. Ularga darkor bo‘lganda sochim supurgi, qo‘lim kosov bo‘ldi. Og‘ziga yoqadigan taom pishirib yedirdim, ko‘ngli tusaganda yeydi, deb, olma, anorni tokchasiga terib qo‘ydim. O‘zim yemaganni ularga ilindim. Kelinni bolam, deb qabul qilsangiz, bola bo‘ladi, kelin deb nari sursangiz begonaligicha qolaveradi. Siz uni haydashni o‘ylamang, uning o‘rniga yerda o‘sib yotgan jag‘-jag‘u otquloqlardan terib ko‘k chuchvara pishirib bering. Mana, mana bu suzmani obchiqib tokchasiga qo‘ying, – deb nasihat qildilar.
Qo‘shni onamdan eshitgan pandu nasihatlarni yuragiga muhrladi. Men esa keyingi avlod - yoshlalarga ham xizmat qilsin uchun qog‘ozga muhrladim...
Munavvara Usmonova.
