Кўрмаганнинг кўргани қурсин
Мирвали ҳайдовчи, давлатлараро юк ташийди. Топиш-тутиши ҳам шунга яраша. Ўзининг айтишича, даромади бир нечта «Некция» олишга етади.
- Отаси, Ҳалимжон тўрт ёшга киряпти, элга дастурхон ёзиб, қўлини ҳалоллаб олсак бўларди, - маслаҳат солди Рисолат. - Яқинда кўрдингиз, жўрангиз Али муаллим ўғилларини тўй қилиб, наҳор ошб берди. Бирам чиройли ўтди, таклиф қилинганлар ошхўрлик қилиб, мириқиб гурунглашиб ўтирди, биз, аёллар ҳам роса яйрадик, шовқин-сурон йўқ, санъаткорлар карнайни пастлатиб қўйиб, мумтоз қўшиқлардан айтиб туришди. Бирам ҳавасим келди.
- Ҳали сен шу қурумсоқнинг тўйига ҳавас қиляпсанми? - Мирвали қўлидаги пиёлани зарда билан қўйдида, ёстиққа қулайроқ ёнбошлади. - Четга юк олиб кетяпман, қайтиб келай, тўй қанақа бўлишини кўрсатиб қўяман. Сен таклиф қилинадиган аёлларингни, сарпо-суруқларингни рўйхат қилиб, қолганини менга қўйиб бер…
Маслаҳатга чақирилган Салим ака укасининг ҳотамтойлигини кўриб, эътироз билдирди.
- Ука, биламан, пулинг кўп, шаҳар олишга ҳам етади. Лекин «диндан чиқсанг ҳам, элдан чиқма», деган гап бор. Дабдаба, исрофгарчилик нимага керак? Келин тушираётган бўлсанг, тушинса бўларди, қудалар раъйига қарабди деб. Ўғил тўй ўз ихтиёрингда, қариндош-уруғ, ёру биродарларни таклиф қилиб, эл қатори ош бериб, ихчамгина ўтказавер. Пулни кўкка совуриш гуноҳ, ука, уни ердан супуриб олаётганинг йўқ-ку!
- Ака, - деди Мирвали истеҳзо билан. - Пул меники, сиздан қарз сўрамаяпман, «вечер»ни олдин ўтказсаммикан ёки кўпкари билан курашни олдин белгилайми, деб сўраяпман. Ҳаммасини бир кунда ўтказиб бўлмайди. Кўпкари билан курашга қўшни вилоятлардан ҳам полвонлар келади. Менимча, биринчи куни кўпкарини, иккинчи куни курашни, учинчи куни «вечер»ни ўтказсак, нима дейсиз?
Салим ака укасининг данғиллама тўй қиламан, деб бутунлай ақлдан озганини ўйлаб, ич-ичида эзилди. Илгари топгани қора қозонини қайнатишга етиб-етмай турган пайтлар укаси бунчалик калондимоғ, манман, шуҳратпараст эмасди.
- Тўй сеники, пул сеники, ўзинг биласан, ука! - Укаси гапига қулоқ солмагани акани қаттиқ ранжитган эди.
...Тўй яхши ўтди. «Вечер»даги дабдабани қўяверинг, кўпкари, курашга салкам ярим миллиард сўм кетди-ёв. Совринга мотоциклдан тортиб, кир ювиш машинасигача, хитой чинни буюмларидан тортиб, Хива гиламлари, Япон телевизорларигача қўйилди.
- Ҳотамтой ҳам бундай тўй қилмаган бўлса керак!
- Кўпкарини айтмайсанми? Совринга электр мотоаравалардан иккита-я! Майда соврин - телевизор, кир ювиш машинасининг сон-саноғи йўқ.
- Курашни кўр, ғолиблар той миниб, уч-тўртта тана етаклаб кетди, менимча!
- Яқин ўртада бунақа «вечер» кўрмаган эдим, дастурхонда қуш сутидан бошқа ҳамма нарса бор-а!..
Тўйдан кейинги бу мақтовлардан Мирвали бир қоп семириб юрди. Ҳамма машмаша шундан кейин бошланди. Мирвали топиш-тутишига ишониб йиққан пулидан ташқари кўпкари, курашга совринларни кредитга ҳам олганди. Тўлов муддати бунча тез келади деб ўйламаган эди. Пулни қаердан олишни билмай боши қотди. Бунинг устига хўжайини машинасини сотиб юборгани учун Мирвали ҳозирча ишсиз қолганди. Данғиллама тўй қилиб, барча бойлигидан айриламан деб ўйламаган экан. Кредит шартларига кўра, қарзлар вақтида тўланмаса, уй-жой гаровга қўйилади. Кўчада қолишини ўйлаб, алами келди: “Бунчалик ахмоқ бўлмасам, ўзимни кимга кўрсатмоқчи бўлдим? Нега акамнинг гапига кирмадим?”.
Дарвоза қўнғироғи жиринглади. Мирвали узоқ вақт, тўшакда ётган бемордай гангдираклаб бориб дарвозани очди. Маҳалла котиби экан. Унга қўлидаги қоғозни тутқазди, олиб кўз югуртирди. Кредит бўйича судга чақирув қоғози экан. Кўз олди қоронғилашиб, дарвозага суяниб қолди: “Тўй қилмай мен ўлай”.
Тоғаймурод ШОМУРОДОВ.
