"Юксалиш" умуммиллий ҳаракати Ўзбекистонда қийноқларга барҳам бериш бўйича 10 муҳим таклиф билан чиқди
Шу кунларда ички ишлар идоралари айрим ходимларининг ғайриқонуний ҳаракатлари, шу жумладан қийноққа солиш ҳолатлари кенг жамоатчилигимиз эътирозларига сабаб бўлмоқда.
Кейинги йилларда Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлашга оид ислоҳотлар тизимли равишда амалга оширилмоқда. Натижада, жиноят ишлари бўйича 5 мингга яқин фуқаролар оқланди, диний экстремистик оқимларга алоқадорлик учун “қора рўйхат”ларга тушган 20 000 нафардан зиёд фуқаро реабилитация қилинди, катта танқидга учраб келган “Жаслиқ” қамоқхонасининг фаолияти тугатилди, қийноқларга қарши миллий превентив механизм ишга туширилди, фуқароликка қабул қилиш соддалаштирилди, болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатга тўла барҳам берилди. Шунингдек, прописка тизими ислоҳ қилиниши билан меҳнат ҳуқуқи, мулк ҳуқуқи ва эркин кўчиб юриш эркинлигини амалга оширишга бўлган тўсиқларга барҳам берилди.
Биламизки, жаҳон мамлакатлари тараққиёти тажрибасида ички ишлар тизими ислоҳоти энг мураккаб вазифалардан ҳисобланади. Шу билан бирга, учраётган қийноқ ҳолатлари, Ўзбекистоннинг бугунги миллий ва халқаро имижига салбий таъсир кўрсатмаслиги лозим. Ушбу ҳолатлар давлатимиз раҳбари олиб бораётган инсонпарварлик ва инсон қадри устуворлиги тамойилларига зид эканлигини таъкидлаймиз. Бир сўз билан айтганда, ички ишлар идораларини халқчил ва инсонпарвар тизимга айлантириш масаласи кун тартибида жиддий масала сифатида қолмоқда.
Шу муносабат билан “Юксалиш” умуммиллий ҳаракати кенг жамоатчилик фикри ва соҳа экспертларига таянган ҳолда, қийноқларга барҳам бериш мақсадида зудлик билан қуйидаги энг муҳим ишлар амалга оширилиши зарур, деб ҳисоблайди:
1. Аввало, сўнгги рўй берган қийноқ ҳолатлари юзасидан Ички ишлар вазирлиги раҳбарияти батафсил ахборот бериши ҳамда тизимда қийноқларга барҳам бериш бўйича аниқ режаларини жамоатчиликка тақдим этиши керак.
2. Бундан буён, мунтазам равишда ҳар бир қийноқ ва бошқа инсон шаъни ва қадр-қимматини камситувчи ҳолатлар бўйича ИИВ раҳбарияти томонидан шахсан жамоатчиликка ахборот бериб бориш амалиётини киритиш лозим.
3. Жиноят содир этганликда гумон қилиниб ушланган шахснинг ҳуқуқлари содда тилда тушунтирилганлиги ҳақида тилхат олиш амалиётини жорий этиш.
4. Жиноят содир этганликда гумонланиб ушланган шахснинг прокурор билан учрашиш талабини дарҳол қондириш бўйича ҳуқуқини қонунчиликда мустаҳкамлаш.
5. Ҳибсга (қамоққа) олинганларнинг расман қамоқда сақлаш жойлари деб эътироф этилган жойларда сақланишини, уларнинг сақланаётган жойлари тўғрисидаги маълумотларни манфаатдор томонлар, шу жумладан қариндошлари, дўстлари ва жамоат ташкилотлари учун очиқ бўлишини таъминлаш мақсадида онлайн маълумотлар базасини яратиш.
6. Шахсни ҳибсга олишда “Миранда қоидаси”ни қўллаш билан боғлиқ ҳаракатларни талаб даражасида амалга оширмаганлик учун жавобгарликни назарда тутувчи қонун лойиҳасини зудлик билан Парламентга киритиш.
7. Миллий превентив механизм доирасида ички ишлар идораларининг вақтинча сақлаш ҳибсхоналари ва ушлаб туриш жойларига жамоатчилик вакилларининг мониторинг ташрифларини ташкил этиш ва доимий амалга ошириш механизмини ишлаб чиқиш.
8. Ички ишлар органларига ишга қабул қилиш, ходимларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш тизимини қайта кўриб чиқиш, хусусан, тегишли тузилмалар ходимларини жиноят процесси иштирокчиларининг ҳуқуқларини билиши, ходимларнинг психологик ҳолатини стресс-тестдан ўтказиш тизимини ислоҳ қилиш.
9. Ҳар бир ушлаб туриш ва ҳибсга олиш ваколатига эга бўлган давлат органлари ҳузурида Жамоатчилик кенгашларини ташкил этиш, Кенгаш томонидан тегишли давлат идорасининг фаолияти давомида инсон ҳуқуқларининг таъминланиши ва поймол этилмаслиги юзасидан доимий жамоатчилик маслаҳатлашувлари ва мониторингларни ўтказиш механизмларини ишлаб чиқиш;
10. Қийноқлар, инсон шаъни ва қадр-қимматини камситиш билан боғлиқ, жамоатчиликда резонанс уйғотган жиноий ишлар юзасидан очиқ ва сайёр суд мажлисларини ташкил этиш, уларни ОАВ орқали онлайн трансляция қилиш амалиётини кенг жорий этиш.
