“Raqamli sud” tizimi joriy etiladi
O‘zbekistonda sud jarayonlarini raqamlashtirish, ishlarning natijasini bashorat qilish uchun sun’iy intellektni joriy etish rejalashtirilmoqda.
2030 yilgacha “Raqamli sud” konsepsiyasini inobatga olgan holda 162 ta yangi sud binosi quriladi.
Shu va boshqa rejalar, vazifalar davlatimiz rahbarining shu yil 21 avgust kuni qabul qilingan “Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish hamda sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonida belgilandi.
Farmonga ko‘ra, mamlakatimizda “Raqamli sud” konsepsiyasi bosqichma-bosqich joriy etiladi. 2025 yil oxirigacha Toshkent shahrida tajriba tariqasida raqamli texnologiyalar bilan jihozlangan zamonaviy sud zallari paydo bo‘ladi. Tajriba natijalariga ko‘ra, konsepsiya 2026-2027 yillarda bosqichma-bosqich respublikaning barcha sudlariga tatbiq etiladi.
Sudlarga murojaatlar faqat elektron shaklda qabul qilinadi va sud ishlari to‘liq raqamli ko‘rinishda yuritiladi. Masalan, ilgari aksariyat hollarda fuqarolar va tadbirkorlar ariza yoki da’voni qog‘oz shaklida, sud devonxonasiga shaxsan kelib topshirardi. Bu qo‘shimcha vaqt va xarajatlarni talab qilardi.
Protsess ishtirokchilari sudyaning ruxsatisiz sud binosiga kelmasligi va sud majlisiga masofadan turib ulanishi mumkin. Sud xarajatlari onlayn hisoblab chiqiladi va to‘lanadi, bu esa korrupsiya xavfini kamaytiradi.
Fuqarolar da’vo arizasi berishdan oldin sun’iy intellekt yordamida sud jarayonining ehtimoliy natijasini va u bilan bog‘liq xarajatlarni bashorat qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Shuningdek, taraflar barcha ish materiallari bilan elektron tarzda tanishishlari mumkin bo‘ladi, majlis bayonnomalari real vaqt rejimida avtomatik tarzda shakllantiriladi, sud hujjatlari loyihalari esa tizim tomonidan generatsiya qilinadi.
Farmon bilan 2025-2027 yillarda sud-huquq sohasini raqamlashtirish dasturi tasdiqlandi. Unda normativ-huquqiy hujjatlarni tahlil qilish platformasini ishga tushirish, sud hujjatlarini avtomatik tayyorlash uchun dasturiy ta’minot yaratish, my.sud.uz portalida sun’iy intellektga asoslangan virtual maslahatchini joriy etish, shuningdek, yangi interaktiv xizmatlar va “Shaxsiy kabinet” platformasining yangilangan versiyasini ishlab chiqish nazarda tutilgan.
Bundan tashqari, 5 yil muvaffaqiyatli ishlagan sudyalarni hozirgidek 10 yilga emas, birdaniga muddatsiz davrga tayinlash rejalashtirilmoqda. Shuningdek, sudyalik lavozimiga ko‘tarilish va qayta tayinlanishning aniq mezonlarini belgilash, sud raislari va Sudyalar oliy kengashi a’zolarini saylashda sudyalar hamjamiyatining ishtiroki jarayonini demokratlashtirish taklif etilmoqda.
2025 yil yakuniga qadar Oliy sud va tergov organlari o‘rtasida elektron ma’lumotlar almashinuvini yo‘lga qo‘yish, jarimalarni kuzatish va to‘lash bo‘yicha mobil ilova ishlab chiqish, “Raqamli hukumat” tizimi ma’lumotlar bazalarini sud tizimi bilan integratsiya qilish, shuningdek, ma’muriy ishlar bo‘yicha hujjatlarni Ichki ishlar vazirligining “E-ma’muriy ish” tizimi orqali elektron shaklga o‘tkazish rejalashtirilgan.
Sudlarning moddiy-texnik bazasi va sudyalarning ijtimoiy himoyasiga alohida e’tibor qaratildi. 2025-2030 yillarga mo‘ljallangan rejada 162 ta yangi bino qurish, 82 ta sudni rekonstruksiya qilish va 93 tasini kapital ta’mirlash, sudyalarni xizmat uylari bilan ta’minlash ko‘zda tutilgan.
Yangi binolar “Raqamli sud” konsepsiyasi hamda fuqarolar va sud tizimi xodimlari uchun zamonaviy sharoitlar yaratishni inobatga olgan holda barpo etiladi.
Shuningdek, qayd etilishicha fuqarolik va iqtisodiy sudlar tomonidan ko‘rib chiqilayotgan da’volarning katta qismi nizosiz ishlardir. Shu munosabat bilan bunday masalalarni ko‘rib chiqishni ma’muriy organlarga (notariuslarga) o‘tkazish rejalashtirilmoqda.
Yana bir muhim yangilik, mazkur farmon bilan ma’muriy va iqtisodiy ishlar eksterritorial tartibda, ya’ni hududlarga bog‘lamasdan ko‘rib chiqilishi belgilandi.
I.Hamroqulov,
Samarqand shahar iqtisodiy sudi raisi.
