Гиёҳвандлик билан даволанаётган беморлар 65 фоиздан 25 фоизга тушди
Кўплаб соғлиқни сақлаш расмийлари тамаки маҳсулотидан фойдаланиш қарамликка ёки вақти-вақти билан исталмаган оқибатларга олиб келиши эҳтимолини оширади деб ҳисоблашади.
Ўнлаб йиллар давомида олиб борилган тадқиқотлар ва тамакига қарши хабарларга қарамай, никотинга қарамлик ҳар йили юз минглаб ўлимга олиб келадиган муаммо бўлиб қолмоқда.
Электрон сигареталар аккумулятор билан ишлайдиган қурилмалар бўлиб, улар иссиқликдан турли моддаларни (одатда никотин ёки хушбўй моддалар ва глицерин ёки пропилен гликол асоси) ўз ичига олган суюқликни аэрозоллаш учун ишлатишидан кейин нафас олинади. Электрон сигареталар вақт ўтиши билан тез ривожланмоқда, тадқиқотлар шуни кўрсатадики, электрон сигаретани истеъмол қилиш никотинга қарамлик ва ёнувчи тамаки истеъмол қилиш хавфини ошириши мумкин. Электрон сигаретани истеъмол қилиш ва ўпка касалликлари ўртасидаги боғлиқлик мавжуд. Электрон сигареталардан фойдаланадиган катталарнинг аксарияти сигарет чекишади: электрон сигареталар ва сигареталар комбинацияси иккала маҳсулотни битта ишлатишдан кўра зарарлироқдир.
Тамаки баргларидаги асосий психоактив агент бўлган никотин бутун дунё бўйлаб бир миллиарддан ортиқ чекувчилар билан тамакидан кенг фойдаланишга олиб келди. Никотин ҳужайра бўлиниши ва пролиферация каби турли хил биологик таъсирларни келтириб чиқаради ва никотин рецепторларининг қуйи оқимидаги махсус йўллар орқали асабий ва асабий бўлмаган ҳужайраларга таъсир қилади. Соғлиқни сақлаш соҳасидаги ташаббуслар чекиш ва у билан боғлиқ хавфларга қарши курашни биринчи ўринга қўйиши керак. Соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш учун самарали соғлиқни сақлаш стратегиялари жуда муҳимдир.
Чекиш бутун дунё бўйлаб олдини олиш мумкин бўлган касалликлар ва ўлимнинг асосий сабаби бўлиб қолмоқда. Никотинга қарамлик умрбод чекиш истаги ва қайталанишга мойилликни келтириб чиқаради, бу эса даволаниш усулларини ишлаб чиқишда доимий муаммо туғдиради.
Баъзи тамаки маҳсулотларини истеъмол қилиш даражаси сўнгги ўн йил ичида камайди, аммо никотин истеъмол қилиш ўсмирлар орасида кенг тарқалган. Тамаки истеъмол қилишнинг янги тенденциялари, масалан, электрон сигаретлардан фойдаланиш ўта ташвишлидир. Давлатимизда бир қатор психо-ижтимоий ва фармакологик чоралар кўриб чиқилмоқда, шунингдек, ушбу заиф аҳоли орасида тамаки истеъмолини камайтиришга умид берувчи янги чоралар кўрилмоқда.
Никотин гиёҳванд моддалар орасида ўзига хос хусусиятга эга. Тажрибасиз фойдаланувчи учун никотин кучли қўзғатувчи таъсирга эга ва унинг нисбатан заиф эйфорик таъсири тезда ўрганиш чақириши мумкин. Никотин соғлиққа салбий таъсир кўрсатишига қарамай, одатда суиистеъмол қилинади ва никотин фойдаланувчилари чекишни ташлашни жуда қийинлаштиради. Бундан ташқари, никотин энг кўп суиистеъмол қилинадиган моддалардан биридир, чунки у кўпинча бошқа дорилар билан биргаликда суиистеъмол қилинади. Никотин кучайтирувчи воситадир, у бошқа стимулларнинг, жумладан, спиртли ичимликларни суиистеъмол қилиш истагини ошириши мумкин.
Гиёҳванд моддаларга қарамликларни даволаш соҳасида никотинга қарамликка бошқа моддаларни истеъмол қилиш касалликлари билан солиштирганда паст устуворлик берилади. Никотинга қарам бўлган одамлар никотинли маҳсулотлардан фойдаланишни тўхтатишни истамайдилар, гарчи бу муаммо эканлигини тан олишади, чунки улар чекишни ташлашга бўлган кўплаб муваффақиятсиз уринишлар туфайли тушкунликка тушишади.
Бугунги кунда Республика ихтисослаштирилган руҳий саломатлик илмий амалий тиббиёт марказининг наркология хизмати бўйича вилоят филиали томонидан гиёҳвандликка қарши курашиш, профилактик тадбир олиб бориш бўйича бир қатор ишлар олиб борилмоқда. Хусусан, июнь ойидаги сана, яъни халқаро гиёҳвандликка қарши кураш куни муносабати билан бир ой давомида жойларда, таълим муассасалари, корхона, ташкилот ва маҳаллаларда профилактик учрашув ва суҳбатлар ўтказилди. Аҳоли гавжум жойларда баннерлар ва ижтимоий роликлар намойиш этилди. Театрда гиёҳвандлик ва наркожиноятларнинг аянчли оқибатларини қамраб олган мавзуларда спектакллар намойиш этилди. Ёшлар орасида “Биз гиёҳвандликка қаршимиз!” шиори остида спорт мусобақалари ўтказилди.
Қолаверса, марказимизда даволашнинг янгича услублари жорий этилаётир, янгича тиббий ускуналар келтирилди. Натижада даволаш самарадорлиги ошди. Гиёҳвандлик билан даволанаётган беморлар 65 фоиздан 25 фоизга тушди. Токсикомания билан даволанаётган беморлар эса 30 фоиздан 2 фоизга тушди.
Наргиза КЕНЖАЕВА,
Республика ихтисослаштирилган руҳий саломатлик
илмий амалий тиббиёт марказинининг наркология
хизмати бўйича вилоят филиали директори.
Воҳид МУРОДОВ,
филиалнинг олий тоифали нарколог шифокори.
