Kengash ishlamasa, boshqalardan nima kutish mumkin?
To‘ylar masalasi “Zarafshon” gazetasida ikki oydirki muhokama qilib borilmoqda. Nazarimda, hamon bu borada Oliy Majlis palatalarining qo‘shma qarori nega ijro qilinmayotgani e’tibordan chetda qolmoqda. Zotan, qarorga ko‘z yugurtirgan odam juda o‘rinli va qulay tartiblar belgilanganiga guvoh bo‘lishi mumkin.
Qo‘shma qaror uch bobdan iborat bo‘lib, bitta bobda to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlarni o‘tkazishda jamoatchilik va davlat nazorati belgilangan. Jami 8 banddan iborat uchinchi bobda bu borada tegishli idora va tashkilotlar oldida turgan vafalar aniq qayd qilingan.
Demak, to‘y, ma’raka-marosimlar hamon tartibga olinmayotgani yoki qo‘shma qarordagi 2 ta bob yoki 11 banddagi talablarga rioya qilinmaganining asosiy sababi nazorat yo‘lga qo‘yilmaganligida. Keling, oddiy misolni olaylik. To‘ydagi dabdaba va ortiqcha xarajatlar qayerda bo‘ladi? Tabiiyki, to‘yxonada.
Balki shuning uchun qarorda to‘yxona masalasi alohida o‘rin egallaydi. Misol uchun, to‘yxona, kafe va restoranlarda to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlarni o‘tkazishda:
- to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlar ishtirokchilari soniga, ularni o‘tkazish vaqtiga qat’iy rioya etish;
- atrofda yashovchi aholining tinchligi va osoyishtaligini hamda maishiy shovqinga qarshi kurash bo‘yicha qonun hujjatlarida belgilangan talablarni buzmaslik;
- oziq-ovqat mahsulotlari sifat sertifikati talablari darajasida bo‘lishi hamda sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya etish lozim.
To‘yxona, kafe va restoranlarda 50 nafar va undan ortiq shaxslar ishtirokida to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlar o‘tkazish uchun tadbir o‘tkazuvchi shaxs hamda to‘yxona, kafe va restoran rahbari o‘rtasida shartnoma tuziladi. Shartnomada tomonlarning huquq va majburiyatlari, ish va xizmat turi, to‘lov, xarajatlar miqdori, tadbir ishtirokchilari soni, muddati hamda amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan boshqa talablar ko‘rsatiladi.
To‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlarda san’atkorlar (xonanda, sozanda, raqqosa, boshlovchi, so‘z ustasi, fotograf va boshqalar) qonun hujjatlariga muvofiq shartnoma asosida xizmat ko‘rsatadi.
Qonun hujjatlarida to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlarda ikki nafardan ortiq xonandaning (guruhning) xizmat ko‘rsatganligi uchun bir necha baravarga oshirilgan miqdorda soliqqa tortish tartibi belgilanishi mumkin.
Xo‘sh, amalda bu talablar bajarilyaptimi? Afsuski, yo‘q. Savol tug‘iladi, qonun kuchiga ega bo‘lgan hujjatda belgilanganidek, nega to‘yxona egalari o‘rtasida uchrashuvlar va tushuntirish ishlari olib borilmayapti? Bu vazifa berilgan soliq idoralari va savdo-sanoat palatasi nega uni ijrosi bilan shug‘ullanmayapti? Chunki har chorakda ulardan hududiy Kengashlar hisob so‘ramayapti.
Nazarimda, masalada ish oldinga siljishi uchun avvalo, hududiy Kengashlar faoliyat ko‘rsatsa yetarli. Bu o‘z navbatida mexanizmning qolgan murvatlari “qimirlashi”ni ta’minlaydi. Aslida ham qarorda birinchi navbatda hududiy komissiyalarga topshiriq berilgan.
Shu o‘rinda yana bir gap – deputatlik nazorati natijalari bo‘yicha mahalliy urf-odatlar, milliy an’analardan kelib chiqib, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari tomonidan tegishli hududdagi to‘ylar, oilaviy tantanalar, ma’raka va marosimlarni o‘tkazish bilan bog‘liq boshqa qo‘shimcha talablar hamda tavsiyalar belgilanishi mumkin.
Amaliyotda asosan Samarqand shahri va unga tutash hududlar, shu bilan birga Urgut tumanida dabdaba va ortiqcha udumlarni kuzatish mumkin. Misol uchun, Narpay yoki Paxtachi tumanlarida qayd qilingan hududlardagidan odmi to‘ylar o‘tkaziladi. Ma’raka-marosimlar masalasida ham shunday deyish mumkin.
Demak, hududiy Kengashlar masalaning bu tomonlarini ham chuqur o‘ylab ko‘rishlari zarur va shart.
Yoqubjon MARQAYeV.
