Самарқандда трансчегаравий минтақаларнинг ҳамкорлик имкониятлари ва муаммолари муҳокама қилинади
2022 йил 5-6 май кунлари Самарқанд шаҳрида Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университетида Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Ўзбекистон География жамияти, Самарқанд давлат университети, Россия географ-ўлкашунослар жамияти (АРГО), Қирғизистоннинг Ўш давлат университети билан ҳамкорликда “Марказий Осиё ва қўшни минтақалардаги трансчегаравий ҳудудлар: ҳамкорлик имкониятлари ва муаммолари” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция ўтказилади.
Инсоният янги минг йилликлар бўсағасида дунё инсон ҳаётига таҳдид соладиган ғайритабиий табиий ўзгаришлар, сайёрамизнинг турли ҳудудларида ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг мавжудлиги билан боғлиқ мисли кўрилмаган муаммоларга дуч келди.
Афсуски, ўтган асрнинг иккинчи ярмида амалга оширилган йирик трансчегаравий дарёлар оқимини ўйламай тартибга солиш, экологик жиҳатдан ифлосланган саноат объектларини барпо этиш, экстенсив қишлоқ хўжалигини юритиш минтақамизни экологик ҳалокат ёқасига олиб келган Марказий Осиёда ҳам, афсуски, бу таҳдидлар кескин намоён бўла бошлади.
Бунинг яққол тасдиғи қуриб бораётган Орол денгизининг ҳалокатидир. Деярли бир авлоднинг кўз ўнгида бетакрор гўзал денгиз шиддат билан қуриб бораётган сув ҳавзасига айланди, унинг қуриган туби аҳоли саломатлиги ва генофондига салбий таъсир кўрсата бошлади, қишлоқ хўжалиги ерлари, ўсимлик дунёси ва фаунасининг деградациясига олиб келади..
Бугун барчамиз олдида муҳим вазифа – табиатни ҳозирги ва келажак авлодлар учун асраб-авайлаш, уни ўзимиз ва бошқа ҳудудларимиздаги аҳолининг турмуш шароити ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишни янада оғирлаштириши мумкин бўлган янги хавфли ҳодисалардан асраш вазифаси турибди.
Шу муносабат билан халқаро экологик ташкилотлар, йирик олимлар билан ҳамкорликда табиатни асраш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, трансчегаравий ҳудудлар табиий ресурсларидан ҳамкорликда фойдаланиш, иқтисодий алоқалар, яқин қўшничилик, савдо-сотиқ, халқаро логистика каби муаммоларни илмий асосда ечимини топишни ҳаётнинг ўзи тақозо этмоқда.
Минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва ўзаро ишончни кучайтириш, мавжуд муаммоларни ўз вақтида ҳал этишнинг муҳим механизми сифатида Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил ноябрь ойида Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг доимий маслаҳатлашув учрашувларини ташкил қилишни таклиф қилди ва бу ташаббус минтақа мамлакатлари томонидан қўллаб-қувватланди. Жумладан, Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг биринчи маслаҳат учрашуви 2018 йил 15 март куни Остона шаҳридаги саммитда сиёсий, савдо, ижтимоий-иқтисодий ҳамкорликни кенгайтириш, турли ташқи таҳдидларга қарши биргаликда курашиш, хавфсизлик ва барқарор ривожланишни мустаҳкамлаш истиқболлари муҳокама қилинди. Марказий Осиё нафақат географик ва геосиёсий, балки ягона маданий ва цивилизация маконидир деб эълон қилинди.
Бугун бошланадиган “Марказий Осиё ва қўшни минтақалардаги трансчегаравий ҳудудлар: ҳамкорлик имкониятлари ва муаммолари” мавзусидаги халқаро илмий-амалий конференциянинг асосий мақсади Ўзбекистон Республикаси, қўшни Марказий Осиё давлатлари ва бошқа хорижий мамлакатларда олиб борилаётган трансчегаравий ҳудудларнинг барқарор ривожланишига бағишланган турли кўлам ва мавзудаги географик тадқиқотларнинг тажрибалари, долзарб муаммолари ва истиқболли йўналишларини муҳокама қилиш, географик тадқиқотлар борасида халқаро ҳамкорликни янада ривожлантириш, иқтидорли ёш олимларни истиқболли илмий йўналишларга жалб қилишдан иборат. Конференцияда қуйидаги муаммолар бўйича иш олиб борилади:
- трансчегаравий ҳудудларни тадқиқ этишнинг илмий-назарий ва услубий асослари;
- трансчегаравий сув ва гидроэнергетика ресурсларидан оқилона фойдаланиш;
- трансчегаравий экологик муаммоларни ечиш ва табиатни муҳофаза қилишнинг илмий-амалий асослари;
- халқаро транспорт ва савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш омиллари, муаммолари ва истиқболлари;
- трансчегаравий ҳудудларда рекреация ва туризмни ривожлантириш имкониятлари, тажрибалари ва муаммолари;
- халқаро миграция жараёнлари ва уларни тартибга солиш масалалари;
- трансчегаравий ҳудудларни карталаштиришда замонавий ГАТ-технологиялардан фойдаланиш.
Халқаро анжуманда Россия Федерациясидан Москва давлат университети, шунингдек, Москва жисмоний маданият, спорт ва туризм, Жанубий федерал, Волгоград, Тюмен, Олтой, Беларуснинг Минск, Қозоғистоннинг Алмати, Оқтўба, Кўкшатов, Қирғиз Республикасининг Ўш, Тожикистоннинг Тожик давлат педагогика каби университетларидан йирик олимлар иштирок этиши режалаштирилган.
“Марказий Осиё ва қўшни минтақалардаги трансчегаравий ҳудудлар: ҳамкорлик имкониятлари ва муаммолари” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция иштирокчилари ушбу муаммоларни ечимини топиш, Марказий Осиё давлатлари ҳамкорлигини янада ривожлантириш итиқболларини белгилаб бериш бўйича ўзларининг илмий асосланган таклиф ва тавсияларини ишлаб чиқади, деб умид қиламиз.
А.Равшанов, Қ.С.Ярашев, доцентлар.
