Giyohvandlik bilan davolanayotgan bemorlar 65 foizdan 25 foizga tushdi
Ko‘plab sog‘liqni saqlash rasmiylari tamaki mahsulotidan foydalanish qaramlikka yoki vaqti-vaqti bilan istalmagan oqibatlarga olib kelishi ehtimolini oshiradi deb hisoblashadi.
O‘nlab yillar davomida olib borilgan tadqiqotlar va tamakiga qarshi xabarlarga qaramay, nikotinga qaramlik har yili yuz minglab o‘limga olib keladigan muammo bo‘lib qolmoqda.
Elektron sigaretalar akkumulyator bilan ishlaydigan qurilmalar bo‘lib, ular issiqlikdan turli moddalarni (odatda nikotin yoki xushbo‘y moddalar va glitserin yoki propilen glikol asosi) o‘z ichiga olgan suyuqlikni aerozollash uchun ishlatishidan keyin nafas olinadi. Elektron sigaretalar vaqt o‘tishi bilan tez rivojlanmoqda, tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, elektron sigaretani iste’mol qilish nikotinga qaramlik va yonuvchi tamaki iste’mol qilish xavfini oshirishi mumkin. Elektron sigaretani iste’mol qilish va o‘pka kasalliklari o‘rtasidagi bog‘liqlik mavjud. Elektron sigaretalardan foydalanadigan kattalarning aksariyati sigaret chekishadi: elektron sigaretalar va sigaretalar kombinatsiyasi ikkala mahsulotni bitta ishlatishdan ko‘ra zararliroqdir.
Tamaki barglaridagi asosiy psixoaktiv agent bo‘lgan nikotin butun dunyo bo‘ylab bir milliarddan ortiq chekuvchilar bilan tamakidan keng foydalanishga olib keldi. Nikotin hujayra bo‘linishi va proliferatsiya kabi turli xil biologik ta’sirlarni keltirib chiqaradi va nikotin retseptorlarining quyi oqimidagi maxsus yo‘llar orqali asabiy va asabiy bo‘lmagan hujayralarga ta’sir qiladi. Sog‘liqni saqlash sohasidagi tashabbuslar chekish va u bilan bog‘liq xavflarga qarshi kurashni birinchi o‘ringa qo‘yishi kerak. Sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish uchun samarali sog‘liqni saqlash strategiyalari juda muhimdir.
Chekish butun dunyo bo‘ylab oldini olish mumkin bo‘lgan kasalliklar va o‘limning asosiy sababi bo‘lib qolmoqda. Nikotinga qaramlik umrbod chekish istagi va qaytalanishga moyillikni keltirib chiqaradi, bu esa davolanish usullarini ishlab chiqishda doimiy muammo tug‘diradi.
Ba’zi tamaki mahsulotlarini iste’mol qilish darajasi so‘nggi o‘n yil ichida kamaydi, ammo nikotin iste’mol qilish o‘smirlar orasida keng tarqalgan. Tamaki iste’mol qilishning yangi tendensiyalari, masalan, elektron sigaretlardan foydalanish o‘ta tashvishlidir. Davlatimizda bir qator psixo-ijtimoiy va farmakologik choralar ko‘rib chiqilmoqda, shuningdek, ushbu zaif aholi orasida tamaki iste’molini kamaytirishga umid beruvchi yangi choralar ko‘rilmoqda.
Nikotin giyohvand moddalar orasida o‘ziga xos xususiyatga ega. Tajribasiz foydalanuvchi uchun nikotin kuchli qo‘zg‘atuvchi ta’sirga ega va uning nisbatan zaif eyforik ta’siri tezda o‘rganish chaqirishi mumkin. Nikotin sog‘liqqa salbiy ta’sir ko‘rsatishiga qaramay, odatda suiiste’mol qilinadi va nikotin foydalanuvchilari chekishni tashlashni juda qiyinlashtiradi. Bundan tashqari, nikotin eng ko‘p suiiste’mol qilinadigan moddalardan biridir, chunki u ko‘pincha boshqa dorilar bilan birgalikda suiiste’mol qilinadi. Nikotin kuchaytiruvchi vositadir, u boshqa stimullarning, jumladan, spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish istagini oshirishi mumkin.
Giyohvand moddalarga qaramliklarni davolash sohasida nikotinga qaramlikka boshqa moddalarni iste’mol qilish kasalliklari bilan solishtirganda past ustuvorlik beriladi. Nikotinga qaram bo‘lgan odamlar nikotinli mahsulotlardan foydalanishni to‘xtatishni istamaydilar, garchi bu muammo ekanligini tan olishadi, chunki ular chekishni tashlashga bo‘lgan ko‘plab muvaffaqiyatsiz urinishlar tufayli tushkunlikka tushishadi.
Bugungi kunda Respublika ixtisoslashtirilgan ruhiy salomatlik ilmiy amaliy tibbiyot markazining narkologiya xizmati bo‘yicha viloyat filiali tomonidan giyohvandlikka qarshi kurashish, profilaktik tadbir olib borish bo‘yicha bir qator ishlar olib borilmoqda. Xususan, iyun oyidagi sana, ya’ni xalqaro giyohvandlikka qarshi kurash kuni munosabati bilan bir oy davomida joylarda, ta’lim muassasalari, korxona, tashkilot va mahallalarda profilaktik uchrashuv va suhbatlar o‘tkazildi. Aholi gavjum joylarda bannerlar va ijtimoiy roliklar namoyish etildi. Teatrda giyohvandlik va narkojinoyatlarning ayanchli oqibatlarini qamrab olgan mavzularda spektakllar namoyish etildi. Yoshlar orasida “Biz giyohvandlikka qarshimiz!” shiori ostida sport musobaqalari o‘tkazildi.
Qolaversa, markazimizda davolashning yangicha uslublari joriy etilayotir, yangicha tibbiy uskunalar keltirildi. Natijada davolash samaradorligi oshdi. Giyohvandlik bilan davolanayotgan bemorlar 65 foizdan 25 foizga tushdi. Toksikomaniya bilan davolanayotgan bemorlar esa 30 foizdan 2 foizga tushdi.
Nargiza KENJAYeVA,
Respublika ixtisoslashtirilgan ruhiy salomatlik
ilmiy amaliy tibbiyot markazinining narkologiya
xizmati bo‘yicha viloyat filiali direktori.
Vohid MURODOV,
filialning oliy toifali narkolog shifokori.
