"Uning generallari boshiga yetdi": Gitlerning so‘nggi so‘zlari yuzasidan arxiv hujjatlari e’lon qilindi
Rossiyada 1945 yil aprel oyining oxirida fashistlar Germaniyasi rahbari Adolf Gitlerning o‘z joniga qasd qilishi haqidagi yangi arxiv materiallari nashr etildi.
Gitlerning sobiq shaxsiy uchuvchisi Baurning nemis tilidagi tarjimai holi, tarjimasi va 1945 yil dekabr oyida NKVDda so‘roq paytida bergan ko‘rsatmalari birinchi marta taqdim etilmoqda. Shuningdek, SSSR NKVD Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasining Butirka qamoqxonasidan ma’lumotnoma ham ko‘rsatilgan.
Quyida Baurning fashistlar bunkerida Gitlerning o‘z joniga qasd qilishdan oldin va keyin sodir bo‘lgan qisqa voqealardan parchalar keltiriladi.
Gitlerning titrayotgan qo‘llari
So‘roq paytida yozilgan ma’lumotga ko‘ra, Gitlerning yaqin doirasidagilar 1945 yil aprel oyi oxirigacha Berlindagi reyxkanselyariya bunkerida uning yonida bo‘lgan. Ammo ular ham Gitlerning uning yakuniy niyatlarini bilmagan.
"Faqat 30 aprel kuni tushdan keyin u mening ad’yutantim polkovnik Bets bilan chaqirdi. Gitler meni koridorda kutib oldi va o‘z xonasiga olib bordi. U titrayotgan qo‘llari bilan qo‘limni siqdi va dedi: "Baur, men siz bilan xayrlashmoqchiman. Ko‘p yillar davomidagi xizmatingiz uchun rahmat". U juda keksaygan va so‘ppayib qolgan, qo‘llari titrar edi. U o‘z joniga qasd qilish to‘g‘risida yakuniy qarorga kelgani menga ayon edi", deya eslaydi sobiq uchuvchi.
Gitler unga o‘zining sevimli rasmini — xonasida osilgan Rembrandtning «Buyuk qirol Frederik» portretini esdalik sifatida sovg‘a qilmoqchi ekanligini aytgan. Baur Gitlerni o‘z joniga qasd qilishdan qaytarishga harakat qilgan. Gitler esa "Mening askarlarim boshqa xizmat qilishni xohlamaydi. Men bunga endi chiday olmayman", deb javob bergan.
Bundan tashqari, u go‘yo ruslar Potsdam maydonida uxlatuvchi gazdan foydalangan holda uni tiriklayin qo‘lga olishlari mumkinligini aytadi. Shuningdek, Gitler o‘z rafiqasi Eva Braun jasadini yoqib yuborishni buyurgan, chunki u avvalroq italyan partizanlari fashistik Italiya yetakchisi Benito Mussolini jasadini osib qo‘ygandek ko‘z-ko‘z qilinishdan qo‘rqqan. “U o‘z generallarining qurboni bo‘ldi”, degan Gitler qo‘shimcha qilib. Hujjatdan ma’lum bo‘lishicha bu Gitlerning so‘nggi so‘zlari bo‘lgan.
“Shaxsiy xonalarning old tomoni juda tutunli edi. Bir nechta SS qo‘riqchilari hayajonda yuqoriga va pastga yugurishdi. Men: "Hammasi tugadimi?" deb so‘radim. Ularning "Ha, jasadlar qayerda”, degan gapiga javoban ular adyolga o‘ralib, benzin quyilgan va allaqachon Imperiya kanselyariyasi bog‘i yuqorisida yonmoqda, dedim”, yozadi Baur.
Gitlerni tark etib, Baur va Bets qog‘ozlarni yo‘q qilish va Reyx kanslerini tark etishga tayyorgarlik ko‘rish uchun ketishadi. Suhbatdan bir necha soat o‘tgach, u narsalarini yig‘ib, va’da qilingan portretni olish uchun bunkerga qaytadi.
Baur bo‘lgan voqeadan hayratdan qolgan. U hammasi qachon sodir bo‘lganini eslashga harakat qilgan va "Gitler bilan xayrlashganimda soat 18-19 edi. To‘qqizda esa boshpanaga qaytdim" deb yozib qo‘ygan.
Shuningdek, hujjatlarda Gitlerning shaxsiy uchuvchisi Baur Uchinchi Reyxning boshqa boshliqlari - Gitlerning shaxsiy kotibi Bormann va Gestapo boshlig‘i Myullerning o‘limidan oldingi holatlar haqida yozib qoldirgan.
Gulnora XOLDOROVA tayyorladi.
