Qishloq xo‘jaligi gazetasi muharriri bo‘lganimda (Hajviya)
Mark Tven
Bir muddat qishloq xo‘jaligi gazetasining muharriri bo‘ldim. Muharrir ta’tilga ketishga qaror qilgani uchungina menga bu ish taklif qilindi.
Gazeta egasi keksa va ishonuvchan dehqon edi, men unga fermada o‘sganimni, shuning uchun qishloq xo‘jaligi sohasini besh barmoqdek bilishimni tushuntirdim. Aslida esa men faqat uning devorlari ustidan hatlab o‘tganimni hisobga olmasak, hech qachon fermaning yaqiniga bormaganman.
Lekin muharrir vazifalarini bajara olishimga shubham yo‘q edi. Va shuni aytishim kerakki, ishlar ajoyib tarzda yurishib ketdi. Go‘yo butun umrim davomida shu ishni qilib yurgandek gazetadagi bosh maqolalarni yozardim va juda osonlik bilan o‘quvchilarning xatlariga javob berardim.
Bir janobning g‘ayrioddiy o‘lchamdagi tuxumlar qo‘yadigan eng yaxshi tovug‘i to‘satdan tuxum berishda to‘xtaganini yozganini eslayman. U nima qilish kerakligini so‘radi. Men unga shunday javob berdim:
“Hurmatli janob! Tovug‘ingiz ortiqcha ish qilib qo‘yib, holdan toyganga o‘xshaydi. Unga to‘liq dam bering. Derazalariga qora pardalar osib qo‘yilgan alohida xona ajrating, unga faqat yengil ovqatlar bering va hech qanday holatda gazeta o‘qishiga yo‘l qo‘ymang. Agar u ikki hafta ichida tuxum qo‘yishni boshlamasa, uni so‘yib sho‘rva pishiring. Bu unga yordam beradigan yagona yo‘l”.
Yana bir o‘quvchi uning buqasi so‘lg‘in va befarq bo‘lib qolganidan shikoyat qildi. U buqasini qanday tetiklantirib qo‘yishni so‘radi. Men esa unga quyidagilarni taklif qildim:
“Aziz do‘stim! Buqangizni biroz ovuntirish kerakligi aniq. Unga kichik dala sayri uyushtirishga harakat qiling. Bir nechta yoqimtoy sigirlarni taklif qiling, shampan vinosi va yengil gazaklar qo‘yib, maysazorda dasturxon yozing. Agar bu yordam bermasa, uni teatrga yoki poygaga olib chiqing. Asosiysi, uni zerikishiga yo‘l qo‘ymang”.
Boshqa bir o‘quvchi qishda sholg‘omni qanday saqlash kerakligini so‘radi. Men to‘liq ishonch bilan unga javob berdim:
“Hurmatli o‘quvchi! Bundan oson narsa yo‘q bo‘lsa kerak. Sholg‘omlaringizni to‘plang, ularni tuproqdan yaxshilab tozalang va quruq, salqin joyda saqlang. Keyin navbatchilik qilish uchun tayoqlar bilan qurollangan bir nechta baquvvat erkaklarni yollang. Bu sizning sholg‘omlaringiz aynib qolishi va sichqonlardan himoya qilinishining eng ishonchli usuli”.
Maslahatim ko‘pchilikka manzur bo‘ldi shekilli, tahririyatning pochtasi xatlar bilan to‘lib ketdi. To‘g‘risi, ba’zi o‘quvchilar mening malakamga shubha bildira boshlashdi. Masalan, ulardan biri shunday yozdi:
“Hurmatli muharrir, tovug‘im haqidagi bergan maslahatingizning hammasiga amal qildim. Uni alohida xonaga joylashtirdim, yengil ovqat berdim, gazeta o‘qishiga yo‘l qo‘ymadim. Ikki hafta o‘tgach, u eshik tutqichini buzib chiqib, uchta chinni kosani sindirdi. Endi nima qilishim kerak?"
Men unga javob berdim: “Endi unga gazetangizni o‘qishga ruxsat bering. Balki bu uni tinchitar”.
Yana bir norozi obunachi xabar berdi:
“Janob! Siz maslahat berganingizdek, buqam uchun dala sayri uyushtirdim. Sigirlarni taklif qildim, shampan berdim. Buqa hamma shampanni ichdi, barcha gazaklarni yedi, keyin esa butun yaylov bo‘ylab sigirlarni quvib chiqardi, panjaralarni buzib tashladi. Endi men jarima to‘lashim va panjaralarni tuzatishim kerak. “Qimmatli maslahat”ingiz uchun minnatdorman!”
Men unga shunday deb yozdim: “Umidsizlikka tushmang. Hech bo‘lmaganda, buqangiz endi loqayd emas. Devorga keladigan bo‘lsak, bu hayotdagi arzimas ikir-chikirlar...”
Janjalning eng kattasi mening sholg‘om ekish haqidagi yozgan maqolamdan keyin sodir bo‘ldi. Men sholg‘omni daraxtlarga ekish kerakligini yozgandim, chunki bu ularni qurtlardan himoya qiladi va hosil yig‘ib olishni osonlashtiradi. Hatto olma daraxtlariga sholg‘om qalamchalarini payvand qilish bo‘yicha batafsil ko‘rsatmalarni ham ilova qilib kiritdim.
Ertasi kuni tahririyatga g‘azablangan fermerlardan iborat butun bir delegatsiya kirib keldi. Ular mening qonimni talab qilishardi. Meni aqldan ozgan, bu yerdagi qishloq xo‘jaligini barbod qilishga kelgan nokas, deb atashdi.
Ta’tildan qaytgan gazeta egasi dahshatga tushdi. U bu allaqanday tushunmovchilik deb ishontirib, fermerlarni tinchlantirishga urindi. Keyin meni chetga olib shunday dedi:
“Yigitcha, men sizning g‘ayratingiz uchun minnatdorman, lekin siz bu ish uchun unchalik to‘g‘ri kelmaysiz, deb qo‘rqaman. Iltimos, buni tovon sifatida qabul qiling va boshqa hech qachon qishloq xo‘jaligi haqida yozmaslikka va’da bering”.
U munosib pul miqdori yozilgan chekni qo‘limga tutqazdi, men esa yengil tortib tahririyatni tark etdim.
Shundan so‘ng men hech qachon qishloq xo‘jaligi haqidagi maqolalarni tahrir qilishga urinmadim. Hayotda har kimning o‘z vazifasi borligini, mening vazifam esa kulgili hikoyalar yozish va dehqonlarga maslahat bermaslik ekanligini anglab yetdim. Lekin, tan olishim kerak, ba’zida men yana sholg‘om haqida nimadir yozmoqchi bo‘laman. Axir u juda ajoyib o‘simlik-da.
Bahora Muhammadiyeva tarjimasi.
