Quyoshni to‘sgan vulqon
Yer paydo bo‘libdiki, uning qiyofasini o‘zgartiruvchi kuchli vulqonlar ro‘y berib turadi. Ammo uning tarixida bundan roppa-rosa 210 yil, ya’ni 1815 yil 5 apreldagi singari dahshatli vulqon otilishi sodir bo‘lmagan.
Bu tabiat fojiasi Indoneziyaning Sumbava orolida joylashgan Tamborada ro‘y berdi. Vulqon otilishi oqibatida paydo bo‘lgan vaboning yangi turi, avvalo, Hindistonga va so‘ngra butun dunyoga tarqaldi. Asr oxiriga kelib Bengal vabosidan o‘nlab, millionlab odamlarning yostig‘i quridi.
O‘sha fojia sodir bo‘lgan kuni Indoneziya arxipelagidagi orollar bo‘ylab dahshatli gulduros yoyildi. Vahimadan ko‘chaga yugurib chiqqan odamlar bir-biridan nima bo‘lganini so‘rashardi: Nahotki urush boshlandi?
Ammo hech kim savolga aniq javob berolmasdi. Orollar bo‘ylab bir-biridan dahshatli mish-mishlar tarqaldi. Britaniyaning mustamlaka hukumati butun gornizonni oyoqqa turg‘izdi. Basharti dushman bostirib kelsa, bisotidagi barcha qirol-yaroqni zarba berishga shayladi. Ammo bir necha soatlar o‘tsa ham bostirib kelayotgan dushman ko‘rinmadi.
Faqat chang-to‘zonli kuchli shamol vulqon kullarini olib kelganida qayerdadir tabiat hodisasi sodir bo‘lgani ma’lum bo‘ldi. Yorqin kun bir zumda qop-qorong‘u tunga aylandi. Dengizda bo‘lgan yuzlab kemalar vulqon tufoniga dosh berolmay suvga g‘arq bo‘ldi. Qochishga uringan dengizchilar Sumbava oroliga yaqin kelishganda dahshatli manzarani ko‘rdilar. Lava tog‘-u toshlarni ag‘dar-to‘ntar qilib, yo‘lida uchragan hamma narsani vayron qilgandi. Orolni tanib bo‘lmasdi.
Tambora vulqoni yumaloq gumbazi uzoq vaqt dengizchilarga olisdan yo‘l ko‘rsatuvchi mayoq bo‘lib xizmat qildi. Tog‘ 4300 metrdan 2850 metrga qisqargandi. Bir necha o‘n daqiqa ichida yigirma mingdan ortiq orollik aholi halok bo‘lgandi.
T.Shomurodov tayyorladi.
