Ipoteka kreditlarining miqdori, muddati oshirilgani uy-joyga ehtiyojmandlar hamda soha tadbirkorlariga yengilliklar beradi
Ochig‘ini aytganda, yaqin-yaqingacha ham odamlarning ipoteka krediti haqidagi fikri unchalik yaxshi emas edi. Chunki banklarning yil yarmidayoq resurs tugadi, deb kredit berishni to‘xtatib qo‘yishi, kridet miqdorining kamligi, foizlarning esa yuqoriligi kabi muammolarga ko‘pchilik duch kelgan. Endilikda bu sohada ham vaziyat yaxshi tomonga o‘zgarib, uy izlayotgan xaridor va uy sotmoqchi bo‘lgan tadbirkor bir-biri bilan o‘zaro tushunarli tilda, bozor qoidalariga ko‘ra savdolashadigan bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 1 maydagi “Aholining uy-joy sharoitini yaxshilash hamda ipoteka krediti bozorini yanada kengaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori ana shunday imkoniyat yaratadi. Chunki ushbu qaror ipoteka bozorini yanada rivojlantirish, xususiy pudrat tashkilotlarini uy-joylar qurilishiga keng jalb qilishga qaratilgan.
Ma’lumot o‘rnida aytadigan bo‘lsak, 2020 yilda tijorat banklari tomonidan 103 ta ko‘p qavatli uyning 68 tasi (66 foiz) karobka ko‘rinishida bo‘lishi ko‘zda tutilgan. Amaldagi tartibga ko‘ra, to‘rt devordan iborat uylarni sotib olishga ipoteka kreditlari ajratilmaydi. Bu esa ana shu 66 foiz uylarning deyarli xaridori yo‘qligini anglatadi. Prezident qarori bilan 2020 yil 1 maydan boshlab Moliya vazirligining resurslari hisobidan tayyor holda topshirish shartisiz qurilgan kvartiralarni sotib olish uchun ham ipoteka kreditlari ajratiladigan bo‘ldi.
Qaror bilan bozor qoidalariga zid bo‘lgan yana bir holatga barham berilmoqda. Ya’ni, ipoteka kreditlarining eng ko‘p miqdori ham amalda bozorda sotilayotgan kvartiralar narxidan ancha past. Misol uchun, Toshkent shahrida ikki xonali kvartira uchun kreditning eng ko‘p miqdori hozirda 198 million so‘m etib belgilangan bo‘lsa, birlamchi bozordagi bu narx 280 million so‘mni tashkil tashkil etmoqda. Ko‘rinib turibdiki, nomutanosiblik sababli aholining ipoteka kreditiga nisbatan talabi o‘z-o‘zidan pasayadi. Shuning uchun qarorda bu masalaga e’tibor qaratildi va qurib bitkazilgan hamda tayyor holda topshirish shartisiz qurilgan kvartiralarni sotib olish uchun bir qarz oluvchiga ajratilayotgan ipoteka kreditlarining eng ko‘p miqdorlari o‘rtacha 37 foizga, ya’ni:
- qishloq joylarida 2 xonali kvartiralar uchun 174 million so‘mdan 240 million so‘mgacha, 3 va undan ko‘p xonali kvartiralar uchun 224 million so‘mdan 320 million so‘mgacha;
- shaharlarda 2 xonali kvartiralar uchun 180 million so‘mdan 240 million so‘mgacha, 3 va undan ko‘p xonali kvartiralar uchun 232 million so‘mdan 320 million so‘mgacha;
- Toshkent shahrida 2 xonali kvartiralar uchun 198 million so‘mdan 264 million so‘mgacha, 3 va undan ko‘p xonali kvartiralar uchun 255 million so‘mdan 352 million so‘mgacha oshiriladi.
Yangi tartib doirasida aholiga ajratiladigan ipoteka kreditlari (shu jumladan, bugungi kunga qadar ajratilgan ipoteka kreditlari) muddati 15 yildan 20 yilgacha uzaytiriladi.
Bu juda muhim omil. Chunki to‘lovning 5 yilga uzaytirilishi to‘lov miqdorini o‘rtacha 2,5 foizga kamaytiradi, ya’ni kredit oluvchi har oyda 110-170 ming so‘m kam to‘laydi. Yangi tartibdan shu kungacha ipoteka kredit olgan iste’molchilar ham foydalanishi mumkin.
Qarorga ko‘ra, 2020 yildan boshlab mamlakatda uy-joy qurilishini bozor tamoyillari asosida moliyalashtirish tizimi joriy qilinadi. Shuningdek, karonavirus pandemiyasi sharoitida aylanma mablag‘lar yetishmovchiligi bilan muammolar yuzaga kelganligi tufayli tadbirkorlik subektlariga olingan kreditlar bo‘yicha kafillik va foiz xarajatlarini qoplash uchun kompensatsiya to‘lash taklif etilmoqda.
Xalqimiz uchun uy-joyning qadr-qimmati katta. Shuning uchun ham inson o‘z uyi, kichik vatani bo‘lishi uchun doim harakat qiladi. Davlatimiz rahbarining ushbu qarori uy-joyga talabi bor fuqarolarga ham, bu sohadagi tadbirkorlarga ham qator yengilliklar beradi. Tarmoq kengayib, jarayonlar shaffoflashadi. Natijada raqobat paydo bo‘ladi. Raqobat esa o‘z-o‘zidan narxga, talab va taklifga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Buyuk MURODULLAYeV.
