Inson qaysi tana a’zosisiz yashashi mumkin?
Har xil holatlar tufayli inson o‘z tanasining biror bir qismini yo‘qotishiga to‘g‘ri keladi. Masalan, frezerchi va tokarlar barmoqlari kesilishi mumkin, qishki baliq ovlovchilari oyoqlarini muzlatib qo‘yishadi.
Yerning taxminan har ikki yuzinchi kishisi hatto shifokorlar uning inson tanasiga ehtiyoj yo‘q deb hisoblaydigan va olib tashlanmasa dahshatli infeksiyalarga olib kelishi mumkin bo‘ladigan ko‘richakni yoki immun tizimining asosiy quroli bo‘lgan limfotsitlar ishlab chiqaradigan taloqni olib tashlash uchun jarroh pichog‘i ostiga yotadi.
Albatta, tanadagi ba’zi a’zolarning yo‘qotilishi hayot sifatiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Biroq shunday a’zolar borki, ularsiz tamoman betashvish yashash mumkin. Hayratlanarlisi, inson juft bo‘lmagan (toq) bo‘lgan muhim vazifalarni bajaradigan va kundalik hayotni quvvatlaydigan ichki a’zolarsiz ham yashashi mumkin.
Zamonaviy tibbiyotning rivojlanish darajasi hatto ba’zi a’zolar vazifalarini qisman qoplashga imkon beradi.
O‘t pufagi
O‘t pufagi kichkinagina qop shaklidagi organ bo‘lib, u jigardan yog‘li ovqatlarni hazm qilish uchun ishlatiladigan safro to‘plash vazifasini bajaradi. O‘t pufagida toshlar paydo bo‘ladi, ular kattalashib ketgach, qavariq olib tashlanadi. Operatsiyadan so‘ng ma’lum bir parhezga rioya qilish lozim.
Bo‘yraklar
Bo‘yraklar qonni filtrlaydi, suv, kislota-ishqor muvozanatini saqlaydi va qon bosimini tartibga solish uchun gormonlar ishlab chiqarishda muhim rol o‘ynaydi. Ular tanadagi foydali moddalarni saqlab qolish va “keraksiz”laridan xalos qilish uchun “elak”ka aylanadi. A’zo qo‘shaloq bo‘lishiga qaramay, inson bitta bo‘yrak bilan yashashi mumkin. Ikkala bo‘yrak bo‘lmasa, inson hayoti dializ tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi. Tadqiqotlar 20 yoshli bemor dializ yordamida 16-18 yil, 60 yoshli bemor taxminan 5 yil atrofida umr ko‘rishini ko‘rsatdi.
O‘pkalar
O‘pkaning vazifasi biz havo bilan nafas oladigan kislorodni qonga o‘tkazib berish va tanadan karbonat angridridni chiqarishdan iborat. Ikki o‘pka ham bir biriga o‘xshashdir, shuning uchun ulardan birini olib tashlash jiddiy oqibatlarni keltirib chiqarmaydi.
Yo‘g‘on ichak
Ovqat qizilo‘ngach, oshqozon va ingichka ichak orqali o‘tgandan so‘ng yo‘g‘on ichakka boradi. Bu vaqtga kelib barcha oziq moddalar deyarli so‘riladi. Yo‘g‘on ichak qattiq chiqindilarni shakllantirish va itarib chiqarishga yordam beradi, aynan shu uni juda muhim a’zoga aylantiradi, biroq tibbiy texnologiya va jarrohlik sohasidagi yutuqlar odamlar bu a’zosiz yashashi mumkinligini ko‘rsatdi.
Oshqozon
Saratonning ba’zi turlari va irsiy kasalliklar odamga hayot yoki oshqozon bilan xayrlashish tanlovini taqdim etishi mumkin. Kishi oshqozonsiz yashash mumkin emas dersiz, biroq bu soxta tushuncha. Operatsiya paytida qizilo‘ngach to‘g‘ridan-to‘g‘ri ingichka ichakka ulanadi. Ovqat hazm qilish trakti uzunligining qisqarishi tufayli ratsionda bir qator o‘ziga xos talablar paydo bo‘ladi, lekin umuman olganda, odam qattiq ovqatni o‘zlashtirish va hazm qilish qobiliyatini yo‘qotmaydi.
Qalqonsimon bez
Qalqonsimon bez metabolizmni tartibga soluvchi gormonlar ishlab chiqarish uchun javobgardir. Shu tarzda u inson tanasining deyarli barcha a’zolariga ta’sir qiladi. Lekin zarur bo‘lib qolsa, kerakli gormonlarni muntazam in’yeksiya qilish bilan almashtirib, uni ham olib tashlash mumkin.
Ko‘zlar
Odamlar ko‘zlarning mavjudligini shubhasiz haqiqat deb biladi. Ba’zilar jarohat yoki saraton tufayli bir yoki ikkala ko‘zidan ayrilishi mumkin. Ba’zida esa odam ko‘zsiz tug‘iladi.
Bahora Muhammadiyeva tayyorladi.
