Odam“yaroqsiz” holga kelib qolishi mumkinmi?
Bugun hatto yoshlar ham qon bosimi balandligidan shikoyat qiladi. Afsuski, bu inson organizmiga jiddiy signal.
Chunki qon bosimi o‘zi bilan bir necha xil kasalliklarni yetaklab keladi va inson vujudini qisqa fursatlarda toliqtirib, uning mehnatga yaroqlilik darajasini keskin pasaytiradi. Inson o‘ziga e’tiborli bo‘lmasa, kimningdir yordamiga tayanib qoladi. Buni esa hech kim istamaydi. Xo‘sh, oddiy aytganda “yaroqsiz” holga kelib qolmaslik uchun nima qilish kerak?
Arterial gipertenziya, ya’ni arterial qon bosimi o‘z vaqtida davolanmasa, gipertenziya yurak-qon tomir kasalliklari, buyraklar shikastlanishi va umumiy o‘lim xavfini oshiradi. Yuqori qon bosimiga genetik moyillik, noto‘g‘ri ovqatlanish, semirish, jismoniy faollikning yetishmasligi, stress, spirtli ichimliklarni iste’mol qilish va chekish kabi omillar sabab bo‘lishi mumkin. Yuqori qon bosimining asosiy belgilari - bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, ko‘rishning xiralashuvi, nafas qisilishi, ko‘krak yoki oyoq-qo‘llarda uvishish, bo‘yin yoki boshdagi pulsatsiya hissi bo‘lishi mumkin. Biroq ko‘plab kishilarda yuqori qon bosimi uzoq vaqt davomida hech qanday belgilarsiz kechishi mumkin. Bu esa xavfni orttiradi va jiddiy asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Eng muhimi, jismoniy faollik
Gipertenziyani har qanday surunkali progressiv kasallik kabi davolashdan ko‘ra oldini olish osonroq. Shuning uchun, ayniqsa, og‘ir irsiyatga ega bo‘lgan odamlar uchun gipertenziyaning oldini olish muhim vazifadir.
Avvalo, qon bosimi yuqori yoki chegara me’yorida bo‘lgan har bir kishi, ayniqsa, yoshlik va o‘smirlik davridan boshlab gipertoniyaning oldini olish haqida o‘ylashi kerak.
Gipertenziyaning birlamchi profilaktikasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
*markaziy asab tizimining faoliyatini normallashtirish (stresning oldini olish).
* ochiq havoda mashq qilish va terapevtik jismoniy tarbiya (toza havoda uzoq yurish, velosipedda yurish, bog‘da sayr).
*uyquni normallashtirish (8 soatlik uyqu).
*ratsional ovqatlanish.
Iste’mol qilingan kilokaloriyalarni diqqat bilan hisoblang, yog‘larni ortiqcha iste’mol qilmang. Siz kuniga 50-60 grammdan ko‘p bo‘lmagan yog‘ iste’mol qilishingiz mumkin va ularning 2/3 qismi o‘simlik yog‘lari bo‘lishi kerak: makkajo‘xori, kungaboqar yog‘i. Ko‘p miqdorda hayvon yog‘larini o‘z ichiga olgan ovqatlarni cheklash - sut, sariyog‘, smetana kabi. Ratsionda yetarli miqdorda oqsillar bo‘lishi kerak: yog‘li bo‘lmagan baliq, parranda go‘shti, yog‘siz sut, tvorog, qatiq va boshqalar. Oson hazm bo‘ladigan uglevodlarni iste’mol qilishni cheklash kerak: shakar, qandolat mahsulotlari, shokolad, guruchli don mahsulotlari.
*Ozish (semizlik holatida). Og‘irlikni yo‘qotmasdan, gipertenziyaning oldini olish haqida gapirish to‘g‘ri bo‘lmaydi. Siz tezda vazn yo‘qotishga harakat qilmasligingiz kerak; tana vaznini oyiga 5-10 foizga kamaytirishingiz mumkin.
*Osh tuzini iste’mol qilishni kamaytiring (kuniga 6 grammdan ko‘p bo‘lmagan miqdorda iste’mol qiling).
*Kaliy, kalsiy va magniy tuzlari ko‘p bo‘lgan oziq-ovqatlarni iste’mol qilish lozim. Misol uchun, kam yog‘li tvorog, kashnich, loviya, o‘rik, lavlagi, pishirilgan kartoshka, quritilgan o‘rik.
Muolajada muntazamlik lozim
Ikkilamchi profilaktika arterial gipertenziya tashxisi qo‘yilgan bemorlarda amalga oshiriladi. Uning maqsadi asoratlar paydo bo‘lishining oldini olishdir. Bundan tashqari, ushbu turdagi profilaktika ikkita komponentni o‘z ichiga oladi: arterial gipertenziyani dori-darmonsiz davolash va antigipertenziv (dori) terapiya. Agar har bir inson irsiyatni va atrof-muhitni o‘zgartirishga qodir bo‘lmasa, unda sog‘lom turmush tarzi va to‘g‘ri ovqatlanishi juda muhim. Antigipertenziv terapiya - yuqori qon bosimini pasaytirishga qaratilgan shifokor tomonidan tayinlangan dori vositalari. Arterial gipertenziya bilan og‘rigan bemorlar shifokorning tavsiyalariga qat’iy rioya etishlari va retsept bo‘yicha dori-darmonlarni qabul qilishlari va shu bilan asoratlar xavfi oldini olishlari kerak. Ko‘pchilik davolanayotgan paytda ham bugun qon bosimim yo‘q-ku, deya iste’mol qilayotgan dorilariga e’tiborsiz bo‘ladi. Bu noto‘g‘ri.
Arterial gipertenziyaning oldini olish ertalab va kechqurun qon bosimi darajasini muntazam ravishda kuzatishni o‘z ichiga oladi. Davolovchi shifokorning tavsiyalariga qatiy rioya qilish, ahvoli yomonlashganda, o‘z vaqtida shifokorga murojaat qilish talab etiladi. Yuqori qon bosimi ehtiyotkorlik va doimiy monitoringni talab qiladigan kasallikdir. Sog‘lom turmush tarzini, sog‘lom ovqatlanish, o‘rtacha jismoniy mashqlar va stresni kamaytirish qon bosimini nazorat qilish va yurak-qon tomir kasalliklari xavfini kamaytirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘z ahvolingizdan xabardor bo‘lish, qon bosimingizni muntazam o‘lchab, shifokorga erta murojaat qilish sog‘lig‘ingizni saqlashga, faol va to‘laqonli hayot kechirishga yordam beradi.
Xushnud Nizomov,
Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi viloyat mintaqaviy filiali direktori.
