O‘tmishga qadam: vaqt sayohatchilarining g‘aroyib hikoyalari

Ilmiy fantastika bizga vaqt sayohatchilari haqida juda ko‘p aql bovar qilmaydigan hikoyalarni beradi. Bu hikoyalar allaqachon haqiqatga aylana boshlagan bo‘lsa-chi? Ikki ingliz ayoli Versal bo‘ylab sayr qilib, inqilobdan oldingi Fransiyaga tushib qolgani yoki 50 yil oldin halokatga uchragan harbiy samolyot britaniyalik uy bekasining yashil maysazoriga qo‘ngani haqidagi hikoyalarni qanday tushunish mumkin?

Bugungi maqolamizda nafaqat oddiy odamlar, balki tajribali tarixchilarni ham ajablantirib qo‘ygan va ko‘plab munozaralarga sabab bo‘lgan boshqa sarguzashtlar haqida gapiramiz. Ko‘pgina sirlar bugungi kungacha ochilmagan. Shuning uchun, bu hikoyalarning qaysi biri haqiqat yoki uydirma ekani haqida fikr yuritamiz.

U XXIII asrda tug‘ilib, XX  asrda vafot etgan

1985 yilda NUJ (noma’lum uchar ob’yektlar) bo‘yicha olim Vadim Chernobrov keksa kishi bilan uchrashadi. U odam olimning «Vaqtga sayohat» kitobini katta shavq bilan o‘qigani haqida gapiradi. Chernobrov notanish odamga hayrat bilan qaraydi va «Lekin men bunday kitob yozmaganman!», deydi. G‘alati chol tabassum bilan “Hali emas. Lekin tez orada yozasiz. Men uni XXIII asrda o‘qiganman», deydi. Olim hayratda qoladi: albatta, ko‘pchilik singari u ham «vaqt mashinasi» hodisasiga qiziqar edi, lekin u yozuvchi emas, hatto kitob yozishni ham rejalashtirmagan edi. Shu sababli Chernobrov keksa odamni aqldan ozgan deb hisoblab, unga e’tibor bermaydi.

Ajablanarlisi shundaki, 15 yildan keyin olim kitob yozadi. Biroq, unga boshqa nom berishga qaror qiladi. Nashriyot muharriri uning asarini chop etishdan oldin nomini o‘zgartirganini bilib, olim hayratga tushadi? Chunki  kitobning “yangi” nomi bashorat qilinganidek edi. Shunday qilib, XX asr boshlarida kitob do‘konlarida Vadim Chernobrov yozgan «Vaqtga sayohat» kitobi paydo bo‘ladi. Hamma narsa o‘sha g‘alati chol 1985 yilda bashorat qilganidek edi. Bu shunchaki tasodifmi yoki Chernobrov haqiqatan ham 15 yil oldin vaqt sayohatchisi bilan uchrashgan ekanmi? Bu savolga javob olish uchun biz o‘sha sirli oldindan ko‘ra biluvchi bashoratchiga murojaat qilishimiz kerak.

Yevgeniy Gayduchok

1930 yillarda rus oilasi Yevgeniy Gayduchok ismli 13 yoshli bolani asrab oladi. Hech kim uning o‘tmishi haqida hech narsa bilmas edi, go‘yo u «yo‘q joydan» paydo bo‘lgan edi. Yevgeniyning o‘zi 23-asrdan kelganini da’vo qiladi: go‘yo u sevib qolgan qizini ajablantirish uchun otasining vaqt mashinasidan foydalangan ekan. Lekin nimadir noto‘g‘ri ketib, bola o‘tmishda qolib ketdi. Albatta, kattalar uning hikoyalarini bolaning xayollari deb bilishgan. Qanday bo‘lmasin, Yevgeniy asta-sekin o‘zi uchun yangi davrdagi hayotga moslashadi. U she’r yozardi, lekin zamondoshlari uning she’rlariga istehzo bilan munosabatda bo‘lishgan, chunki ularda qandaydir mobil aloqa, tushunarsiz Internet va kosmik sarguzashtlar... Bir so‘z bilan aytganda, yigitning ishini hech kim qadrlamaydi.

Tez orada Finlyandiya bilan urush boshlanadi va Yevgeniy armiyaga chaqiriladi. Ko‘pchilik inglizlar Kavkaz neft konlarini bombardimon qila boshlashidan jiddiy qo‘rqar edi, biroq Gayduchok o‘z safdoshlarini «Cherchill jur’at etmaydi, Stalin esa bunga yo‘l qo‘ymaydi», degan so‘zlar bilan ishontiradi. 1941 yil iyun oyida, Germaniyaning SSSRga hujumi arafasida, u go‘yo askarlarni bunga tayyorlab, ularga «nemis fashizmi» haqida ma’ruza o‘qigan. Uning safdoshlari 22 iyun kuni ishdan bo‘shatishlari haqida xabar berishganda, Yevgeniy g‘amgin ohangda «Yakshanba kuni siz boshqacha fikrda bo‘lasiz» deydi. Darhaqiqat, aynan shu kuni urush boshlanib ketadi.

Dunyolarda adashdi

Bu voqea G‘arb jamoatchiligiga fransuz jurnalisti va yozuvchisi Eten Kasset tufayli keng ma’lum bo‘ladi. U o‘zining «O‘tmish kelajakka aylanganda…» yangi kitobi ustida ishlayotganida bir gazetada poyezddagi sirli voqea haqida so‘z borgan qiziq bir maqolaga to‘qnashadi. Maqolada yosh jarroh va bolali ayol Mexiko shahridan Akapulkoga ketayotgan poyezddagi o‘z kupesida tinchgina ketayotgani, birdan eshik ochilib, ular qarshisida hayratdan ko‘zlarini katta-katta ochgan, dahshatga tushgan erkak paydo bo‘lgani haqida so‘z borardi. Qadimiy kamzul kiygan erkakning boshidagi kukunli parik dahshatli darajada chigal edi. Bir qo‘lida patli qalam, bir qo‘lida katta charm hamyon bo‘lardi. «Men vazir Xorxe de Balensiagaman!» -  baqirib yuboradi erkak va alahsirab atrofga qaraydi, so‘ng ovozini pasaytirib, yo‘lovchilardan iltijo bilan so‘raydi: «Men qayerdaman?» Jarroh konduktorni yordamga chaqirish uchun kupedan chiqib ketadi. Biroq, u qaytib kelganida, sirli notanish allaqachon g‘oyib bo‘lgan edi.

Yo‘lda kimlarni uchratmaysiz, biron bir aqldan ozgan kishi bo‘lsa kerak, o‘ylaydi yo‘lovchilar. Biroq, hamma narsa biroz murakkabroq bo‘lib chiqadi. Jarroh o‘zini vazir Xorxe de Balensiaga deb tanishtirgan erkak qalam va hamyonini tashlab ketganini aniqlaydi. Ular kupe polida, u paydo bo‘lgan joyda yotardi. Bu buyumlar xuddi notanish kiyimdek g‘alati edi. Jarroh ularni tarixchilarga ko‘rsatishga qaror qiladi. Ma’lum bo‘lishicha, qalam ham, hamyon ham 18-asrda ishlab chiqarilgan, lekin deyarli mukammal holatda saqlangan. Bu jarrohni yanada qiziqtirdi. U haqiqatan ham Xorxe de Balensiaga ismli odam borligini aniqlashga qaror qiladi. Arxivda bir necha kun o‘tkazgach, u o‘sha paytda yashagan ruhoniyning «vazir de Balensiaga qariganida butunlay aqldan ozgan», degan yozuvlari bo‘lgan hujjatlarga duch keladi.

B.Muhammadiyeva tayyorladi.