"Yosh kitobxon" tanlovi g‘olibasi Mahliyo O‘roqova: «Bu yil yozda mol boqmadim, kitob o‘qidim»
Millionlab tomoshabinlarni ekran qarshisiga “mixlagan“ ”Yosh kitobxon“ ko‘rsatuvi nihoyasiga yetdi. O‘n-o‘n to‘rt yoshlilar orasida eng oliy sovrin – “Spark“ avtomashinasi burro javoblari, bilimdonligi bilan hammani ortda qoldirgan Mahliyo O‘roqovaga nasib etdi.
Quvonchli xabar yashin tezligida tarqaldi. Mahliyo O‘roqova va ustozi – maktabning ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi Nigora Husanova bilan Toshkentda uchrashdik. Mahliyoning ustozini suhbatga tortdim.
– O‘quvchim Mahliyo O‘roqova ishonchimni oqladi. U faqat adabiyot fanidan emas, barcha fanlardan a’lo bahoga o‘qiydi. Avval viloyat bosqichida 10-14 yoshlilar o‘rtasida o‘tkazilgan tanlovda birinchi o‘rinni oldi. 15-19 yoshlilar o‘rtasida yana bir o‘quvchim Mashhura Kamolova birinchi o‘ringa (respublikada o‘z tengdoshlari orasida 7-o‘ringa) sazovor bo‘ldi.
Maktabimiz 250 o‘rinli, hozirda 500 nafar o‘quvchi o‘qimoqda. Biz sharoit topishga harakat qilardik. Maktab direktorimiz qo‘lidan kelgunicha yordam berardi. Goho hovlidagi o‘rindiqlarda o‘tirib, qizg‘in bahslar olib bordik. Kech tushganini ham unutib, kitob qahramonlari ruhi bilan yashardik. Mahliyoning yoki Mashhuraning onalari bizni kutib o‘tirishardi. Yarim kechada uyimizga qarab shoshardik. Meni turmush o‘rtog‘im, to‘rtovlon o‘g‘illarim kutib turgan bo‘lardi.
Maktabimiz direktori Norgul Shukurova, 50 nafardan iborat pedagoglar, 500 nafar o‘quvchilarimiz, Paxtachi tumani xalq ta’limi bo‘limining mudiri Valijon Mardonov, viloyat rahbarlari ham bizga xayrixoh edilar. Ro‘yxatdagi kitoblarni topish qiyinroq bo‘ldi. Ko‘pi sotuvda yo‘q edi. O‘quvchilarimning kitob o‘qishga mehri, yonib turgan ko‘zlari meni tinch qo‘ymasdi.
Mahliyo O‘roqova:
– Men avvalo, bizda kitobga mehr uyg‘otgan ustozimdan juda minnatdorman. Dadam ham, ayam ham o‘qishmagani uchun farzandlari bilimli bo‘lishini juda istashgan. Men birinchi sinfga bormay turib, hamma harflarni taniganman. Dadam o‘rgatganlar. She’r yodlatardilar va hamma she’rning muallifi va nomini bilishimizni talab qilardi. Hamma fanlarni o‘rgan, derdi. Mendan kichik singillarim va ukalarimga ham shunday talab qo‘ygan. Kichkintoyimiz – Sherbek ukam besh yoshda bo‘lsa ham ko‘p she’rlarni yod olgan.
Dadam har safar oylik maosh olganlarida o‘qituvchimdan o‘qish kerak bo‘lgan kitoblar ro‘yxatini oladi-da, shaharga borib, kitob olib keladi. O‘sha kunlar uyimizda bayram bo‘lib ketadi. Axir ulug‘ adiblar, shoirlar o‘z so‘zlari bilan uyimizga mehmon bo‘lib keladi-yu, suyunmaymizmi? O‘sha kunlar bizdan boy odam bo‘lmaydi.
Dadam bizga olib kelgan kitoblarimni o‘qigin, deb majburlamaydi. Istasang o‘qi, deydi. O‘zlari tarixni, matematikani yaxshi biladi.
– Qiyin masalalarni yechib beradimi?
– Aslo, yechish yo‘llarini tushuntiradi. Kechagi dars haqida emas, ertaga o‘tiladigan darsni ham o‘qinglar, ustozlaringdan tushunmaganlaringni so‘rab olasizlar, deydilar.
– Ayangiz-chi, o‘qishlaringiz bilan qiziqadilarmi?
– Bo‘lmasam-chi! O‘qigan kitoblarimizgacha so‘rab chiqadi. Badiiy kitoblarning hammasini o‘qiydi. Biz darsdan so‘ng va ta’tilda mollarni dalaga boqishga olib chiqardik. Ayam hammamizga kitob soladigan sumkaga o‘xshash xaltalar tikib bergan. Hammamiz o‘zimizga mos kitoblarni xaltachamizga solib, mol boqishga chiqardik. Ammo bu yil mol boqmadim. Dadam kitob o‘qi, dedilar, kitob o‘qidim.
– Siz izlagan kitoblar maktabda bormi?
– Yo‘q, maktab kutubxonasidagilarni o‘qib bo‘ldim. Tuman ARMidagilarni ham. Ustozimning juda boy kutubxonasi bor. Foydalanishimizga ruxsat berganlar. Ustozim ikkinchi onam bo‘ladilar. Biz, o‘quvchilarini juda yaxshi ko‘radilar, xuddi farzandlari kabi.
– Sizlarning bellashuvingizni ota-onangiz zalda turib kuzatdimi?
– Yo‘q, ularning kelishini o‘zim istamadim. Tumanda ham, viloyatda ham shunday qilgandim.
– Nega?
– Ular hissiyotlarini bildirib qo‘yadilar. Bu meni shoshiradi. Faqat ustozim yonimda bo‘lishini xohlayman. Meni bosiqlik bilan qo‘llab turadilar. Hayajonlarini sezdirmaydilar. Hozir ham o‘n kundan buyon yonimdalar. O‘g‘illari ham sog‘inib ketgan. Ustozim meni o‘zimdan ko‘p tushunadilar. Xolis va to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatadilar.
– Sinf sardorimisiz? Goho ustozlar darsda bo‘lmay qolishsa, sinfdoshlaringizni qanday boshqarasiz?
– Tengdoshlarim ulg‘aygan sari o‘zgarib boryapti. Ularni fikr va qat’iyat bilan sinfda ushlab turish mumkin. Men shunga harakat qilaman.
– Ayni paytda kimlarning asarlarini o‘qiyapsiz?
– Yonimda Anvar Obidjon va Jek London kitoblari bor. Anvar Obidjon qiziq misollar bilan chuqur fikrlashga o‘rgatsa, Jek London matonatga o‘rgatadi. Chingiz Aytmatov ham shunday. “Martin Iden“ni o‘qish qiyinroq bo‘lsa ham o‘qiyverdim. O‘tkir Hoshimovning hamma kitoblarini o‘qidim. Ustozimga “Ikki eshik orasi“dagi Robiyani yaxshi ko‘rdim. Ra’noni yomon ko‘rib qoldim, desam, “Yoshing ulg‘aysa, tushunasan, Ra’noni“, dedilar.
– Endi qaysi kitoblarni o‘qimoqchisiz?
– Bellashuvda she’riyatga oid shartlarni bajara olmadim. Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Boburdan yuztadan g‘azal yodlashim kerak. Hali o‘qimagan kitoblarim ko‘p. Ustozimning tavsiyasi bilan o‘qiyman. Maktabni bitirguncha rus va ingliz tillarini chuqur o‘rganaman. Arab va yapon tilini o‘rganishim kerak. Ammo bu tillarni tumanimizda turib o‘rganib bo‘lmaydi. Katta shaharlarga o‘qishga borsam, o‘rganaman.
– Qaysi kasbni tanlamoqchisiz?
– Ustozimga o‘xshab o‘qituvchi bo‘lgim keladi. Ammo ustozim “Jurnalist bo‘lishing kerak“, deydilar. Ustozim nima desalar, shunday bo‘ladi.
– Ko‘p kitob o‘qishning nima foydasi bor?
– “Qo‘liga kitob olganlar dunyoni qo‘lga oladi“, deydilar ustozim. Kitob o‘qiganlar hech kimga yomonlik qilmaydi, jamiyatga, odamlarga foydasi tegadi, deyman men.
Mahliyo bilan yosh qizcha bilan emas, tengdoshim kabi gaplashdim. Suhbatimiz hali beri tugayotganga o‘xshamaydi. O‘zimning oy yorug‘ida kitob o‘qiganlarim, maktab va kolxoz kutubxonasidagi kitoblarni o‘qib tugatib, tuman markaziga qatnaganlarim yodimga tushdi. Shunda Mahliyo kabi izdoshlarim paydo bo‘layotganiga shukrona keltirdim.
Xosiyat BOBOMURODOVA,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a’zosi.
