Mutolaa: «Neksiya»ning ildizi.(Hajviya)
Sa’dulla Siyoyev
To‘ychiyevni bir idoraga chaqirdilar. U sahar turib yo‘lga tushdi. Bu idoraga kirish ham qiyin ekan. Eshikda bir qorovul, charxpalakdek aylanma to‘siqdan o‘tsang, yana bir qorovul. To‘ychiyev qo‘lidagi chaqiriq qog‘ozini pesh qilib arang ichkariga o‘tib oldi.
Vahimali xonada jikkakkina, olako‘z yigit o‘tirgan ekan. To‘ychiyev uni tanidi, lekin o‘zini tanimaganga oldi.
— Yaxshimisiz, uka. Chaqirtirgan ekansiz, keldik.
Olako‘z stoldan boshini ko‘tarmay to‘ng‘illadi:
— Hm, chaqirmasak kelmaysizmi? Boylik orttirish deganda do‘ppingizni tishlab yugurasiz, soliq to‘lashga kelganda dumingizni tutqazmaysiz! Shunaqami?
— Unchalik emas, — dedi To‘ychiyev, — biz hamma soliqlarni o‘z vaqtida to‘lab turibmiz.
— Familiyangiz?
— To‘ychiyev. Sattor To‘ychiyev.
— Hozir ko‘ramiz-da, — dedi jikkak yigit va yonboshidan qalin daftar olib titkilay boshladi, — Toymasov, Turdiyev… Ha, mana, To‘ychiyev Sattor. Iye, mashinangiz bor ekan-ku? «Neksiya»! Supersalon! Qulluq bo‘lsin…
To‘ychiyev aybdor kishidek xijolat bo‘ldi:
— Rahmat. Ha endi bir ko‘ngil ketgan edi-da…
— Men sizga mashina qulluq bo‘lsin, deyayotganim yo‘q, soliqdan qochib yurganingiz qulluq bo‘lsin, deyapman!
— Qochib yurganim yo‘q, — dedi To‘ychiyev, — uni endigina oldim.
Yigit iyagini ko‘tarib chimirildi:
— Aytmoqchi, o‘sha «Neksiya»ni qaysi pulga olgansiz, bilsak bo‘ladimi? Deklaratsiyangiz bormi?
— Eskiroq bir «Moskvich»im bor edi, uni sotdim, keyin qaynimdan, ukamdan qarz oldim.
— Xo‘sh, «Moskvich»ni-chi, uni ham qarzga oluvdingizmi?
— Yo‘q. Avval «Zaporoj»im bor edi. Sotdim. Oylikdan bir siqim-bir siqim orttirib…
Olako‘z yigit tovushini ko‘tardi:
— Hov, amaki! «Zaporoj» osmondan tushmaydi. Uni ham pulga beradilar. O‘zingiz anchayin bir o‘qituvchi ekansiz. Oylikdan orttirib mashina oldim deganingizga qaysi ahmoq ishonadi? To‘g‘risini aytavering!
— Undan oldin velosipedim bor edi…
Olako‘z endi oshkora kalaka qilishga o‘tdi:
— Velosipedni ham, hoynahoy, qarzga olganman, dersiz?
— Yo‘q, — dedi To‘ychiyev, uni menga sizning otangiz sovg‘a qilgan edi. Olako‘z yigit og‘zini qiyshaytirib ajablandi:
— Nega endi mening otam sizga velosiped sovg‘a qilar ekan? Nima, siz yetti tug‘ib bir qolganimisiz?
— Otangiz mendan qarz edi. Esingizda bo‘lsa, siz institutga kirolmay o‘mbaloq oshdingiz. Keyin dadangiz oldimga yig‘lab keldi. «Jon To‘ychiyev, institutda tanishlaring bor ekan, bizning o‘g‘ilchaga yordam berivor, yaxshiligingni unutmayman», dedi. Bir amallab sizni institutga joyladik. Evaziga velosipedlik bo‘lib qoldim.
Jikkak amaldor sevinib ketdi.
— Ana-a… Masala ravshan. Demak, siz bir halol, mehnatkash odamdan pora olgansiz! Mana «Neksiya»ning ildizi qayoqda ekan! Men bu ishni shundayligicha qoldirolmayman. Hali guvohlarni chaqirib gaplashamiz.
To‘ychiyev eshikka qarab yurdi.
— Otangizni ham chaqirish esingizdan chiqmasin, — dedi asta. Olako‘z jazavasi tutib baqirdi:
— Kerak bo‘lsa chaqirtiramiz ham!
To‘ychiyev indamay chiqib ketdi. U biladi, Olako‘z ikki dunyoda ham otasini chaqirolmaydi. Chunki uning otasi o‘lgan edi.
