Yadro qurolini taqiqlash shartnomasi 2021 yil 22 yanvarda kuchga kirdi
Yadro qurolini taqiqlash to‘g‘risidagi shartnomaning kuchga kirishi qurollanish poygasidan voz kechish choralarini ko‘rishida yadroviy davlatlarga nisbatan bosimni kuchaytiradi. Bu haqda "lenta.ru" ga BMTning qurolsizlanish bo‘yicha bosh kotibining sobiq vakili Anjela Keyn bildirdi.
"Endi Yadro qurolini taqiqlash to‘g‘risidagi shartnoma kuchga kirgach, yadroviy qurolga ega davlatlarga nisbatan bosim oshadi", dedi Keyn. Xususan, ushbu davlatlar boshqa bitimning 6-moddasi - Yadro qurolini tarqatmaslik to‘g‘risidagi shartnomani bajarishga tayyorligiga bog‘liq. Unga muvofiq, hujjatni imzolagan mamlakatlar (ular orasida Rossiya va Qo‘shma Shtatlar ham bor) kelajakda yadroviy qurollanish poygasini to‘xtatish va yadroviy qurolsizlanish to‘g‘risida muzokaralar olib borish majburiyatini oladi.
Keyn yadroviy mamlakatlar - Rossiya va AQSh o‘rtasida strategik hujum qurollarini yanada qisqartirish va cheklash bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risidagi shartnoma kuchga kirganidan beri o‘n yil davomida bu yo‘nalishda hech qanday sa’y-harakat qilinmaganligini ta’kidladi.
Yadro qurolini taqiqlash to‘g‘risidagi shartnoma 2021 yil 22 yanvarda kuchga kirdi. Shartnoma yadroviy qurolni yaratish, sinovdan o‘tkazish, saqlash, sotib olish, tashish va ulardan foydalanishni taqiqlashni ko‘zda tutadi. Ayni paytda ushbu hujjatni 51 davlat - asosan Lotin Amerikasi, Okeaniya, Janubi-Sharqiy Osiyo va Afrika ratifikatsiya qildi. Vaholanki, imzolagan davlatning hech biri yadro quroliga ega emas.
Yadro klubi deyiluvchi mamlakatlar - AQSh, Rossiya, Xitoy, Buyuk Britaniya, Fransiya, Hindiston, Pokiston, Shimoliy Koreya va Isroil - muzokaralarda hatto qatnashmadi, NATOda bu shartnomaga qarshi chiqishdi. Alyansdagilar fikriga ko‘ra, kelishuv "yadro qurolini tarqatmaslik va qurolsizlanishning amaldagi me’morchiligiga zid keladi". Rossiyada hujjat yadroviy mamlakatlar ishtirokisiz ishlab chiqilganligini ta’kidlab, shartnomani targ‘ib qilish xatoligi bildirildi.
Strategik qurollarni qisqartirish to‘g‘risidagi shartnomani 2010 yilda Rossiya va AQSh prezidentlari - Dmitriy Medvedev va Barak Obama imzolagan. Shartnoma 2011 yilda kuchga kirgan va 2021 yil fevralda tugaydi. AQShning yangi ma’muriyati kelishuvni yana besh yilga uzaytirishga tayyor ekanligi ma’lum bo‘ldi.
G.Xoldorova tayyorladi.
